Kasım ayı ödemeler dengesi verisine göre dış ticaret kaynaklı cari açık mütevazi bir finansman girişi ve çok yüksek net hata noksan katkısı ile karşılanıyor. Rezervler bu sayede artmaya devam ediyor. Ancak i) kaynağı tespit edilemeyen sermaye girişlerinin belirleyiciliği, ii) finansman hesabında efektif ve mevduat kalemi hariç çıkış ve iii) kur şoku döneminde ithalatın rekor kırması son altı ayın sağlıklı dış dengeler görünümünün bozulduğuna işaret ediyor.
Cari denge 2,7 milyar dolar açıkla İş Yatırım beklentisine paralel (2,7), piyasa beklentisinin biraz üzerinde (2,5) geldi. Yılın on bir ayında cari açık 10,8 milyar dolar ile geçen senenin aynı dönemine göre %66 daha düşük.
12 aylık birikimli cari açık (2020 yılı Kasım verisinin seriden çıkması sayesinde) 0,9 milyar dolar azalarak 14,3 milyar dolara geriledi. Cari dengedeki ana eğilimi daha net gösteren birikimli çekirdek fazla (altın ve enerji ticareti hariç) 1,3 milyar dolar artarak 28,0 milyar dolara ulaştı.
Cari dengenin detaylarına baktığımızda 3,5 milyar dolarlık mal ticareti açığı ve 1,0 milyar dolarlık gelir transferi kaynaklı çıkışların karşısında 1,9 milyar dolarlık hizmet ticareti kaynaklı giriş görüyoruz.
Mal ticareti cephesindeki kötüleşme intizamsız kur şokunun kısa vadede ters yöndeki etkisi olarak okunmalı. Yüksek kur oynaklığı ve belirsizlik ortamında üreticiler hammadde ve ara malı ithalatını, tüketicilerin ise ithal mal talebini öne çekiyor. Dış ticaret hadlerinin aleyhimize geliştiği bir ortamda ithalat faturası hızla şişiyor. 2022 yılının ikinci çeyreğinden itibaren iç talebin yavaşlamasıyla ithalatın da baskılanmasını öngörüyoruz.
Hizmetler cephesinde turizm güçlü performansı ile öne çıkıyor. Rusya’da seyahat önlemleri ve dünya genelinde kötüleşen salgına rağmen turizm kaynaklı brüt döviz girişleri salgın öncesi 2019 Kasım ayı seviyesinin %98’ine ulaşıyor. 2021 yılının ilk yarısında bu oranın %45 olduğunu hatırlatalım.
Finans hesabında sermaye girişi görüyoruz. Aktör bazında bakıldığında genel hükümetten 1,6 milyar dolar, şirketlerden 0,1 milyar dolar çıkışa karşılık bankalardan 2,4 milyar dolar giriş söz konusu. Sektör dağılımını görmediğimiz doğrudan yatırımları da eklediğimizde Kasım ayı net finansman girişi 1,1 milyar dolar seviyesinde.
Alt detayları kanal bazında incelediğimizde efektif ve mevduattan 2,2 milyar dolar, doğrudan yatırımlardan 0,4 milyar dolar, kredilerden 0,3 milyar dolar finansman girişine karşılık portföyden 1,4 milyar dolar, ticari kredilerden 0,3 milyar dolar finansman çıkışı görüyoruz.
Portföydeki 1,4 milyar dolarlık çıkışın detaylarına baktığımızda Hazine’nin eurotahvil ödemelerinden 1,4 milyar dolar, şirketlerin eurotahvil ödemelerinden 0,5 milyar dolar, yerleşiklerin yabancı menkul kıymet alışında 0,5 milyar dolarlık çıkış, yabancıların Türk hisse senetlerine girişinden 0,9 milyar dolar giriş söz konusu.
Efektif ve mevduat kaleminin detaylarına baktığımızda 2,2 milyar dolarlık girişin 1,3 milyar doları yabancı banka ve kişilerin Türkiye’deki hesaplarına aktardığı, 1,2 milyar doları ise yerli bankaların yurtdışından getirdiği mevduat. Yerli şirketler ise yurt dışına 0,3 milyar dolarlık mevduat çıkarıyor.
Yurt dışından sağlanan kredilerin detaylarına bakıldığında, bankaların 0,3 milyar dolar net borç ödediği (0,4 milyar dolar KV net borç ödeme, 0,1 milyar dolar UV net borçlanma), diğer sektörlerin ise 0,3 milyar dolar net borçlandığı (0,2 milyar dolar KV net borçlanma, 0,1 milyar dolar UV net borçlanma) görülüyor.
Tahvil ve kredilere beraber baktığımızda Kasım ayında uzun vadeli dış borç çevirme oranları bankalar için %105 (2021 yılı ilk on bir ay: %84), şirketler için %79 (2021 yılı ilk on bir ay %138) olarak gerçekleşti. 2020 yılının ilk on bir ayında bu oran bankalar için %78, şirketler için %68 seviyesindeydi.
Toparlayacak olursak kur şokunun ithalatta yarattığı zıplama ile kötüleşen cari denge (-2,7 milyar dolar), mevduat kaynaklı sınırlı finansman girişi (+1,1 milyar dolar) ve son bir yılın en yüksek net hata noksan girişi (+4,5) ile birleşince ortaya 2,8 milyar dolarlık bir rezerv artışı çıkıyor. Rezervlerde Mart-Nisan aylarındaki 7,3 milyar dolarlık çıkışın ardından Mayıs-Kasım döneminde swap ve SDR hariç toplam 30,1 milyar dolar giriş görülüyor.
Ancak Aralık ayında cari dengenin daha da kötüleştiğini göreceğiz. Öncü verilere göre ihracattaki rekor (Kasım: 21,3 milyar dolar, Aralık: 22,3 milyar dolar), ithalattaki rekorun (Kasım: 26,9 Milyar dolar, Aralık: 28,9 milyar dolar) gölgesinde kalmaya devam ediyor.
Rekor ithalat faturası nedeniyle Aralık ayında 4,0 milyar dolar üzerinde cari açık tahmin ediyoruz. Portföyden 1,4 milyar dolar yabancı çıkışı görüyoruz. Diğer kalemlerden olası sermaye çıkışlarını da eklediğimizde Aralık ödemeler dengesi verisinde yoğun bir rezerv kaybı göreceğiz.
2021 yılının son verileriyle cari açık 15 milyar dolar (2021 milli gelirinin %2,0’si) civarında gelecek. 2022 yılı için 12 milyar dolarlık (2022 milli gelirinin %1,7’si) tahminimizi koruyoruz.
Dağlar Özkan, Ekonomist
