2021 yılını cari denge, finansman ve net hata noksan kaleminin eş anlı olarak bozulduğu kötü bir ay ile bitirdik. Aralık ayında rezervlerdeki 13,8 milyar dolarlık erime koronavirüs salgınının ekonomiyi vurduğu 2020 Mart ayı sonrası en ciddi kayıp. Net hata noksan kalemindeki 8,7 milyar dolarlık hareket tüm zamanların en büyük çıkışı.
Aralık ayında cari denge 3,8 milyar dolar açık ile İş Yatırım’ın (3,9 milyar dolar) ve piyasanın (4,0 milyar dolar) beklentilerinin biraz altında geldi. 2021 yılı tamamında cari açık 14,9 milyar dolar ile 2020 yılına göre %58 geriledi. Milli gelirin %10’un üzerinde bir hızla büyüdüğü bir ortamda cari dengede sağlanan iyileşmeyi önemli bir başarı olarak görüyoruz. Cari dengedeki ana eğilimi daha net gösteren çekirdek fazla (altın ve enerji ticareti hariç) Aralık ayında 1,6 milyar dolar artarak 29,3 milyar dolara ulaşıyor.
Cari dengenin detaylarına baktığımızda 5,0 milyar dolarlık mal ticareti ve 0,7 milyar dolarlık gelir transferi kaynaklı açığa karşı 1,7 milyar dolarlık hizmet kaynaklı fazla görüyoruz. Mal ticareti cephesindeki kötüleşme enerji kaynaklı. Ekonomik büyümenin gücünü koruduğu bir dönemde yükselen uluslararası fiyatlar dolar bazında Türkiye tarihin en yüksek enerji ithalat faturasına (brüt: 7,2 milyar, net: 6,2 milyar) sebep oluyor. Uluslararası fiyatlar enerji faturamızı 2022 genelinde şişkin tutacak. Öte yandan iç talepte normalleşme ve arz kısıtlarıyla ekonominin yavaşlaması ithalatı kısmen baskılayacaktır.
Hizmetler cephesinde turizm güçlü performansı ile öne çıkmaya devam ediyor. Salgın cephesinde yeni varyant endişelerine rağmen Aralık ayında turizm kaynaklı brüt döviz girişleri 2019 Aralık seviyesinin %104’üne ulaşıyor. Bu oranın 2021 yılı ilk yarısı için %43, ikinci yarısı için %85 ve 2021 geneli için %70 olduğunu vurgulayalım. Çok belirgin bir iyileşme trendi görülüyor.
Finans hesabında 1,3 milyar dolarlık sermaye çıkışı görüyoruz. Aktör bazında bakıldığında bankalardan 4,4 milyar dolar, genel hükümetten 0,2 milyar dolar çıkış, şirketlerden ise 2,6 milyar dolar giriş söz konusu. Sektör dağılımını görmediğimiz 0,7 milyar dolarlık doğrudan yatırımları da eklediğimizde 1,3 milyar dolarlık rakama ulaşıyoruz.
Alt detayları kanal bazında incelediğimizde ticari kredilerden 2,1 milyar dolar, kredilerden 0,9 milyar dolar, doğrudan yatırımlardan 0,7 milyar dolar girişe karşı, efektif ve mevduattan 3,0 milyar dolar, portföyden 2,0 milyar dolar çıkış görüyoruz.
Portföydeki 2,0 milyar dolarlık çıkışın detaylarına baktığımızda yerleşik şirket ve bankaların yabancı menkul kıymet alımlarından 0,9 milyar dolar, yabancıların hisse senedi hareketlerinden 1,0 milyar, DİBS hareketlerinden 0,2 milyar dolar çıkış görülüyor.
Efektif ve mevduat kaleminde 3,0 milyar dolarlık çıkışın detaylarına baktığımızda, yerli bankaların yurtdışı muhabir hesaplarına 3,7 milyar dolar aktardığını, buna karşılık yabancı bankaların Türkiye’deki hesaplarına 0,8 milyar dolar getirdiğini görüyoruz.
Yurt dışından sağlanan kredilerin detaylarına bakıldığında, bankaların 0,2 milyar dolar net borç ödediği (1,1 milyar dolar KV net borç ödeme, 0,9 milyar dolar UV net borçlanma), diğer sektörlerin ise 1,7 milyar dolar net borçlandığı (0,2 milyar dolar KV net borçlanma, 1,5 milyar dolar UV net borçlanma) görülüyor.
Tahvil ve kredilere beraber baktığımızda Aralık ayında uzun vadeli dış borç çevirme oranları bankalar için %144 (2021 yılı: %88), şirketler için %214 (2021 yılı %142) olarak gerçekleşti. 2020 yılı bu oran bankalar için %82, şirketler için %70 seviyesindeydi.
Enerji kaynaklı kötüleşen cari denge (-3,8 milyar dolar), portföy ve mevduat kaynaklı sınırlı finansman çıkışı (-1,2 milyar dolar) ve tüm zamanların en yüksek net hata noksan çıkışı (-8,7 milyar dolar) ile birleşince ortaya 13,8 milyar dolarlık bir rezerv kaybı çıkıyor. Buna rağmen 2021 yılı genelinde rezervlerde 23,3 milyar dolar (swap ve SDR düzeltilmiş 13,5 milyar dolar) artış sağlanıyor.
Ocak ayı verisinde cari dengenin daha da kötüleştiğini göreceğiz. Öncü verilere göre ihracattaki arz kaynaklı yavaşlama (Ocak: 17,6, Aralık: 22,3 milyar dolar, Kasım: 21,3 milyar dolar), yüksek ithalat ile birleşince (Ocak 28,0 milyar dolar, Aralık: 29,1 milyar dolar, Kasım: 26,9 Milyar dolar) 2013 Eylül ayından beri en yüksek cari açığa işaret ediyor.
Şişkin ithalat faturası nedeniyle Ocak ayında 7,5 milyar dolar civarı cari açık tahmin ediyoruz. Portföyden de 0,5 milyar dolar yabancı çıkışı görüyoruz. Ancak Birleşik Arap Emirlikleri ile yapılan 5,0 milyar dolarlık swap ve kur korumalı mevduat geçişlerinden gelen katkıyla haftalık Merkez Bankası verileri sınırlı bir rezerv artışına işaret ediyor. Ödemeler dengesine yansımayacak olan kur korumalı mevduat dönüşümleri hariç tutulduğunda, swap anlaşmasına rağmen ödemeler dengesinde rezerv kaybının sürmesini bekliyoruz.
2021 yılının son verileriyle cari açık 14,9 milyar dolar (2021 milli gelirinin %1,9’u) civarında geldi. 2022 yılı için 13 milyar dolarlık (2022 milli gelirinin %1,8’i) tahminimizi koruyoruz.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
