2023 Ocak ayı ödemeler dengesi verileri Türkiye tarihinin en yüksek aylık cari açığını kaydediyor. Finansman tarafında cari açığı dengeleyecek boyutta bir sermaye girişi olmaması sebebiyle tarihimizin en yüksek üçüncü aylık rezerv kaybını yaşıyoruz.
Cari açık 9,8 milyar dolar ile piyasanın tahminine (9,9) yakın, İş Yatırım’ın tahmininden (10,4) daha düşük geldi. Tahminimiz ve gerçekleşme arasındaki sapma turizm gelirlerinin öngördüğümüzden ve mevsim normallerinde çok daha güçlü olmasından kaynaklanıyor.
Altın ve enerji ticaretini, yani toplamda 12,5 milyar dolarlık net ithalat kalemini hariç bıraktığımızda 2,6 milyar dolarlık çekirdek cari fazla görülüyor. 2018’den bu yana istikrarlı hale gelen çekirdek fazla eğilimi korunuyor. Net altın ithalatı 4,8 milyar dolar, net enerji ithalatı 7,7 milyar dolar seviyesinde.
Yıllıklandırılmış bakıldığında son 12 aylık toplam cari açık 48,7 milyar dolardan 51,7 milyar dolara yükseliyor. 51,7 milyar dolar 2022 milli gelirinin %5,7’sine denk geliyor. Birikimli çekirdek cari fazla (altın ve enerji hariç) ise 50,8 milyar dolardan 51,7 milyar dolara yükseliyor.
Cari dengenin alt kalemlerine baktığımızda 12,4 milyar dolarlık dış ticaret ve 0,6 milyar dolarlık gelirler açığına karşı 3,2 milyar dolarlık hizmetler fazlası görüyoruz. Hizmetlerin detayında turizmi içeren seyahat kaleminin 2022 Ocak ayına göre %35, 2020 Ocak ayına göre %57 büyüyerek cari dengeye 2,5 milyar dolar katkı verdiğini görüyoruz.
Ocak ayında finans hesabından sadece 0,6 milyar dolarlık giriş görülüyor. Aktör bazında bakıldığında genel hükümetten 2,7, şirketlerden 0,8, TCMB’den 0,6 milyar dolar giriş, bankalardan 3,6 milyar dolar çıkış görülüyor. Alt detayları kanal bazında incelediğimizde ticari kredilerden 1,2, portföyden 0,5, doğrudan yatırımlardan 0,2 milyar dolar giriş, mevduattan 0,8, kredilerden 0,5 milyar dolar çıkış görülüyor.
Portföyün detaylarına baktığımızda banka ve şirketlerin eurobond itfasından 1,2, yerli kurumların uluslararası kıymet alımlarından 0,6, yabancıların yerli hisse senetlerini satışından 0,5 milyar dolar çıkış, Hazine eurobond ihracından 2,8 milyar dolar giriş görülüyor.
Efektif ve mevduat kalemini yakından incelediğimizde yerli bankaların yurtdışındaki muhabir hesaplarına 4,0 milyar dolar çıkardığını, yabancı banka ve kişilerin Türkiye’deki hesaplarına 2,6 milyar dolar aktardığını, TCMB’ye 0,6 milyar dolar mevduat girişi olduğunu görüyoruz.
Kredilere baktığımızda bankalarda 0,9 milyar dolar net dış borç ödeme, şirketler kesiminde 0,5 milyar dolar net dış borçlanma görüyoruz. Tahvil ve kredilere beraber baktığımızda 2023 Ocak ayında uzun vadeli dış borç çevirme oranları bankalar için %41 (2022 Ocak: %91), şirketler için %99 (2022 Ocak: %161) seviyesinde. 2022 yıl genelinde bu oranlar sırasıyla %56 ve %140 seviyesindeydi.
Büyük kalemleri topladığımızda 9,8 milyar dolar rekor cari açık, 0,6 milyar dolarlık finansman girişi ve 0,1 milyar dolarlık net hata noksan çıkışı bize 9,3 milyar dolar rezerv kaybına işaret ediyor. Faiz indirimlerinin tetiklediği kur şokunun yükselen enerji fiyatları ile birleştiği 2021 Aralık ayı ve koronavirüs şokunun hem dış ticareti hem de finansman tarafını bozduğu 2020 Mart ayının ardından en yüksek aylık rezerv kaybını görüyoruz.
Yüksek enerji faturası ve fiziksel altın ithalatı rekor cari açık ve rekor rezerv kaybının arkasındaki temel sebepler. Ancak uygulanan politikaların etkisini de değerlendirmek gerekiyor. Yüksek enflasyona rağmen döviz kurunun istikrara kavuşması Türk lirasını değerli kılarak ithalat talebini destekliyor, düşük katma değerli sektörlerin ihracat iştahını baskılıyor. Şirketleri yabancı para tutmamaya iten kredi sınırlamaları ve genişleyici politikalar ara malı ve tüketim ürünleri ithalatının yüksek kalmasına sebep oluyor. Deprem sonrası yeniden inşa faaliyetleri için yapılaması gereken ilave ithalat dış dengeyi daha da zorlayacak.
Dış ticaret açığının Ocak ayına göre 2,0 milyar dolar gerilediği Şubat ayında 8 milyar dolar civarı cari açık öngörüyoruz. Hisse senedi, DİBS ve eurobond ihraç, itfa ve yabancı hareketlerini netleştirdiğimizde portföyden 0,6 milyar dolar net giriş hesaplıyoruz. Yüksek frekanslı verilere göre TCMB brüt döviz rezervleri Şubat ayında 4,2 milyar dolar azalıyor.
Dış dengede son aylardaki bozulma ve depremin olumsuz etkileri sebebiyle geçtiğimiz haftalarda 2023 geneli için cari açık tahminimizi 33 milyar dolardan 39 milyar dolara (2023 tahmini milli gelirinin %3,8’i) çektik. Ancak tahminimiz üzerinde yukarı yönlü riskler sürüyor. Seçimlerin ardından dış dengeyi kontrol altına almak için iç talebin baskılanacağını öngörüyoruz.
Dağlar Özkan, Ekonomist
