Ödemeler Dengesinde Genel Durum
Nisan ödemeler dengesi verileri i) beklentiden düşük ama seviye olarak yüksek cari açık, ii) dengeli finansman girişi, iii) ihmal edilebilir düzeye gelen net hata noksan ve iv) sınırlı rezerv kaybı ile yerel seçim öncesine göre daha iyi bir tabloya işaret ediyor. Hem cari hesap hem de finans hesabında belirgin iyileşme Mayıs verilerine yansıyacak.
Cari açıkta kötüleşmeyi yardım parası sınırladı
2024 Nisan ayında cari açık 5,3 milyar dolar ile piyasa (-6,1) ve İş Yatırım (-6,0) tahminlerinin oldukça altında geldi. Tahminler ve gerçekleşme arasındaki fark dünyanın geri kalanından genel hükümete 0,6 milyar dolarlık rekor net karşılıksız transferden kaynaklanıyor. 1993 Ocak ayında başlayan ödemeler dengesi serisinin en yüksek aylık yardım parası olan bu rakamın deprem bölgesi yeniden inşası ile ilgili olduğunu tahmin ediyoruz. Bu kalemdeki sürpriz giriş hariç tahminimizin isabetli olduğunu anlıyoruz.
2023 Nisan ayında cari açık 5,1 milyar dolar seviyesindeydi. Geçen yılın rakamının seriden çıkmasıyla son 12 aylık toplam açık 31,3 milyar dolardan 31,5 milyar dolara arttı.
Altın ve enerji ithalatını hariç tutan çekirdek cari denge ise 0,5 milyar dolar açık ile 2023 Mayıs ayından beri en düşük seviyede. Son dönemin Nisan ayları ile karşılaştırdığımızda güncel çekirdek cari dengenin sadece 2018 ve salgın kaynaklı bozulan 2020 yıllarından daha iyi, 2017, 2019, 2021, 2022 ve 2023 rakamlarından daha kötü olduğunu görüyoruz.
Cari dengenin alt kırılımına baktığımızda 7,6 milyar dolarlık mal ticareti açığı, 1,4 milyar dolarlık gelirler açığı ve 3,1 milyar dolarlık hizmetler fazlası görüyoruz. Mal ticaretinden altın ve enerjiyi dışladığımızda bulduğumuz çekirdek mal ticareti açığı 2,9 milyar dolar ile 2011 hariç serinin en kötü Nisan rakamı.
Hizmetler fazlasının büyük kalemlerinden brüt seyahat geliri 3,3 milyar dolar ile yıldan yıla %11 büyürken, yolcu taşımacılığı geliri 1,5 milyar dolar ile aynı kalıyor. Diğer yandan vatandaşların yurtdışı turizm harcamalarını hesaplayan seyahat gideri 0,8 milyar dolarlık büyüklük ve %37 yıllık büyüme ile net hizmetler fazlasını bir miktar aşağı çekiyor.
Sermaye girişinide portföy yatırımları öne çıkıyor
Finans hesabında aylık 3,2 milyar dolarlık belirgin bir sermaye girişi görüyoruz. Alt detayları kanal bazında incelediğimizde portföy yatırımlarından 2,0, kredilerden 1,2, ticari kredilerden 1,1, doğrudan yatırımlardan 0,9 milyar dolar net giriş, efektif ve mevduat hareketlerinden 1,9 milyar dolar net çıkış görüyoruz.
Portföy hareketinin detayına baktığımızda yerleşiklerin yoğun uluslararası menkul kıymet alımının sürdürdüğünü ve bu kalem kaynaklı 1,0 milyar dolarlık sermaye çıkışı yaşandığını görüyoruz. Yılın ilk dört ayında toplam rakam 6,8 milyar dolar ile geçen yılın 3 katı. En yakın ikinci dört aylık yabancı kıymet alım döngüsü 2019 Ocak-Nisan döneminde 4,5 milyar dolar. Ters yönde ise yabancıların Türkiye varlıklarına toplam girişi 3,1 milyar dolar ile geçen ay yaptığımız 2,9 milyar dolarlık tahmine yakın.
İncelemeye değer bir diğer kalem olan efektif ve mevduat hareketlerinde çıkışın esasen yerleşik bankaların yurtdışına çıkardığı 3,3 milyar dolardan kaynaklandığını anlıyoruz. Yabancı bankalar Türkiye’deki hesaplarına 1,6 milyar dolar para getiriyor.
Nisan verisinde bankaların uzun vadeli dış borç çevirme oranını %111 (2023 Nisan: %76), şirketlerinkini %126 (2023 Nisan: %44) hesaplıyoruz. Yılın ilk dört ayı olarak baktığımızda bu oran bankalar için %158 (2023 Ocak-Nisan: %89), şirketler için %116 (2023 Ocak-Nisan: %71). Borçlanma kanalları sağlıklı gözüküyor.
Rezerv kaybı geçici ve bizi endişelendirmiyor
Nisan ayında büyük resmi özetleyelim: 5,3 milyar dolar cari açık, 3,2 milyar dolarlık finansman girişi ve 0,3 milyar dolarlık kaynağı tespit edilemeyen çıkışlar sonucu ülke rezervlerinde 2,4 milyar dolar kayıp görüyoruz. Cari açıktaki şişkinlik olumlu finansman koşullarına rağmen ulusal rezervlerde kayıp getirmiş. Ancak endişeli değiliz.
Endişeli olmamamızın üç gerekçesi var.
1) Yerleşiklerin döviz talebinde zayıflama ve yabancı para akımları sayesinde TCMB Nisan ayında rezerv kalitesini iyileştirebildi. Altın fiyat hareketlerinden arındırdığımızda swap hariç net rezerv artışını 21,7 milyar dolar hesaplıyoruz.
2) Bir sonraki ayda cari denge ihracat yönlü iyileşiyor. Nisan ayında 9,9 milyar dolar, geçen yılın aynı ayında 12,5 milyar dolar olan öncü dış ticaret açığı 2024 Mayıs ayında 6,5 milyar dolara geriliyor. İhracatın ithalatı karşılama oranı da %79 gibi daha sürdürülebilir bir orana geliyor. Turizm tarafındaki güncel eğilimleri de değerlendirdiğimizde Mayıs ayında -1,6 milyar dolar civarı bir cari açık öngörüyoruz.
3) İyileşen cari açığın yanı sıra Mayıs ayında çok yüksek sermaye girişi görüyoruz. Hisse senedi, DİBS, ÖST ve eurobond ihraç, itfa ve yabancı hareketlerini netleştirdiğimizde portföyden 9,4 milyar dolar civarı yabancı girişi hesaplıyoruz. TCMB brüt rezervinde altın fiyat etkisinden arınmış artışı 20,9 milyar dolar buluyoruz. Dolayısıyla gelecek ay açıklanacak veride kredi, mevduat ve net hata noksan kalemlerinden de giriş olabileceğini anlıyoruz.
2024 cari açık tahminimiz gerçekçi gözüküyor
Önümüzdeki dönemde petrol fiyatlarındaki gerileme, ihracat pazarlarımızda talebin güçlenmesi ve içeride sıkılaşan finansal koşulların iç talebi baskılaması dış dengeyi destekleyecektir. Diğer yandan Türk lirasında reel değerlenme ihracat üzerinde aşağı, nihai mal ithalatı ve yerleşiklerin yurtdışı seyahat harcaması üzerinde yukarı yönlü risk oluşturuyor.
2024 geneli için 25 milyar dolarlık (milli gelir öngörümüzün %2’si) cari açık tahminimizin söz konusu aşağı ve yukarı yönlü riskleri iyi yansıttığını düşünüyoruz. Son anketlerde piyasanın ortalama tahmini bize yakınsıyor.
Dağlar Özkan, Ekonomist
