TÜİK sanayi üretim endeksi verileri üretim hacmindeki daralmanın devam ettiğini teyit ediyor. Ağustos ayında mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış imalat sanayi üretimi aylık %1,3 (Temmuz %+0,5, Haziran %-3,5) daralıyor. İmalat sektöründe en çok oynaklık gösteren kalemleri dışladığımızda aylık daralma %1,6 (Temmuz %+1,7, Haziran %-3,5) ile biraz daha belirgin. Takvim etkilerinden arındırılmış endeks ise yıllık %-5,4 (Temmuz %-5,0, Haziran: %-7,2) ile sert daralma bölgesinde.
Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında bayram tatili kaynaklı köprü günü etkileri aylık büyüme oranlarında oynaklık yarattı. Köprü günü etkisini düzelttiğimiz oranlara baktığımızda imalat sanayi tarafında 6 aydır kesintisiz daralma görüyoruz. İmalat üretim hacmi Şubat ayı zirvesinin %7,9 altında. İstikrarlı daralma eğilimi son dönemin PMI verileri ile uyumlu.
Alt sektörler üretiminde mevsim ve takvim etkilerinden arınmış aylık büyüme oranları fazla oynak olabiliyor. Sektörlerin yakın dönem üretim eğilimini son üç ayın birikimli büyüme oranına bakarak inceliyoruz. Böyle baktığımızda ecza (%5,7), makine-ekipman kurulumu (%4,3), petrokimya (%0,9) ve fabrikasyon metal (%0,9) sektörlerinin son 3 ayda anlamlı büyüme kaydederek pozitif ayrıştığını görüyoruz. Saydığımız bu dört sektör arasında makine-ekipman kurulumu ve petrokimya yıllık bazda da büyüdüğü içie daha sağlıklı gözüküyor. Ecza ve fabrikasyon tarafındaki toparlanma geçtiğimiz yılın zayıf bazı ile ilişkilendirilebilir.
İmalat sanayi üretimi manet endeksinde son 3 aylık birikimli değişim %-4,2 ile kayda değer bir daralmaya denk geliyor. Gemi üretimini de içeren diğer ulaşım araçları (%-19,9), motorlu kara taşıtları (%-14,8), deri (%-6,7), içecek (%-5,8), kağıt (%-5,5), tekstil (%-5,1), kauçuk-plastik (%-5,1), mobilya (%-5,0), ağaç ürünler (%-4,6) ve beyaz eşyayı da içeren elektrikli teçhizat (%-4,4) sektörleri son 3 ayda manşete göre daha sert daralıyor. Diğer ulaşım araçları, motorlu kara taşıtları ve deri sektörlerinin hem yıllık hem de yakın dönemde sert daralma kaydederek daha da negatif ayrıştığının altı çizilmeli.
Eylül ayına ilişkin öncü göstergeler üretim tarafındaki daralmanın sertleştiğini söylüyor. İSO İmalat PMI endeksi 47,8’den 44,3’e, MÜSİAD Sanayi SAMEKS endeksi 45,6’dan 44,6’ya geriledi. İki endeks de koronavirüs salgını sonrası eve kapanma kaynaklı şokların yaşandığı 2020 Nisan-Mayıs aylarından bu yana en düşük seviyelerinde ve Maraş-Hatay depremlerine denk gelen 2023 Şubat rakamlarının altında. Reel kesim güven endeksi ve elektrik tüketimi de Eylül ayında zayıf görünümü teyit ediyor. Dolayısıyla bir sonraki TÜİK sanayi üretim endeksi verisinde aydan aya daralmanın devam etmesini bekleriz.
Eylül ayı sektörel PMI alt detayları süregelen daralmanın genele yaygın olduğunu teyit ediyor. İzlenen 10 sektörün tamamında üretim, yeni siparişler ve istihdamın daralma sinyali veriyor. Üretim ve siparişlerde en sert daralmayı tekstil, giyim-deri, kimya-plastik-kauçuk, ametal mineraller, makine-fabrikasyon metal sektör gruplarında görüyoruz. Diğer yandan gıda, elektrikli-elektronik ürünler (beyaz eşya dahil) ve kara-deniz taşıtları (otomotiv ve gemi) sektör gruplarının genel daralma eğilimine rağmen ihracat siparişleri tarafında büyüme görmemiz sevindirici.
Zayıf veri sonrası OVP ve piyasaya göre kötümser olan 2024 GSYİH reel büyüme tahminimizde değişikliğe gitmiyoruz. Tahminimizi Ağustos başında %3,4’ten %3,1’e çekmiştik. En büyük ihracat pazarımız olan Avrupa’da zayıflayan talep koşulları ve ülkemizde uygulanan sıkı para politikası öngörümüzü destekliyor.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
