TÜİK verilerine göre mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış imalat sanayi üretimi Haziran ayında %3,1 aylık daralma (Mayıs: %+2,0, Nisan: %-5,4) kaydetti. Takvim etkilerinden arındırılmış yıllık rakam %-6,9 ile Şubat 2023 sonrası en sert daralma bölgesinde.
Bayram tatili ile haftasonu arasında kalan, özel sektör için resmi işgünü olmasına rağmen izin kullanımı yoğun olduğu için üretimin genel ekonomik durumdan bağımsız olarak daraldığı günlere “köprü günü” diyoruz. Bu günler TÜİK metodolojisine göre işgünü sayılıyor ve takvim etkisi düzeltmesine dahil edilmiyor. Muhafazakâr varsayımlar altında imalat sanayi üretimindeki 3,1 yüzde puanlık aylık daralmanın 2,5 puanının köprü günü etkisinden kaynaklandığını tahmin ediyoruz. Köprü günü etkisini düzelttiğimiz seride mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış imalat üretiminin aydan aya %0,6 daraldığını hesaplıyoruz.
Haziran verisi ile 2024 ikinci çeyrek görünümü tamamlanmış oluyor. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış imalat sanayi üretimi 2024’ün ilk çeyreğine göre %4,3, önceki yılın ikinci çeyreğine göre %2,8 daralma kaydediyor. Köprü günü etkisini arındırınca önceki çeyreğe göre daralma %4,3’ten %2,7’ye geriliyor. İkinci çeyrek GSYİH verisinde de muhtemelen çeyreklik daralma göreceğiz.
Köprü günü düzeltmesi ile üretimin genel eğilimindeki daralmanın manşet veri kadar sert olmadığını ancak yavaşlamanın devam ettiğini anlıyoruz. Sanayi üretim rakamları Haziran ayı imalat PMI (47,9) verisi ile uyumlu.
Geniş kapsamlı gruplara baktığımızda aylık daralmanın genele yaygın olduğunu, ancak en sert aydan aya daralmanın döngüsel dayanıklı tüketim malı (%-5,4) grubunda olduğunu görüyoruz. Enerji grubunda (%+7,2) yerli doğalgaz, petrol ve kömür üretimindeki sıçrama sayesinde güçlü bir aylık büyüme görülüyor.
Sektörel detaya baktığımızda motorlu taşıtı (%-9,4), tekstil (%-6,2), mobilya (%-6,0), metalik olmayan mineraller (%-5,0) gibi faiz ve gelire duyarlı sektörlerin manşet eğilimin çok ötesinde daraldığını görüyoruz. Ancak gıda (%-6,0) gibi defansif bir sektörün de sert bir daralma kaydettiğini ekleyelim.
Temmuz ayı İSO imalat PMI (47,2) ve MÜSİAD bileşik SAMEKS (45,6) verileri ekonomideki yavaşlamanın sertleşeceği ve aylık daralmanın devam edeceğini gösteriyor. Aşırı oynak olduğu için iskontolu okuduğumuz bileşik SAMEKS göstergesi Şubat 2023 depreminden daha sert bir daralmaya işaret ediyor. PMI ve SAMEKS dışında imalat sanayi kapasite kullanım oranı ve sektörel güven endekslerinde süregelen gerileme de daralma sinyali veriyor.
Temmuz ayı sektörel PMI alt detayları daralmanın genele yaygın olduğunu teyit ediyor. Yeni siparişler 10 sektörün tamamında, üretim ve istihdam 10 sektörün 9’unda daralıyor. Kara ve deniz taşıtları (otomotiv ve gemi), elektrikli-elektronik ürünler (beyaz eşya dahil), ana metal, metalik olmayan mineraller (cam, çimento, seramik) siparişlerin en çok daraldığı sektörler.
İkinci çeyrek genelinde sanayi üretimi ilk beklentilerimizden daha sert daraldı. Üçüncü çeyrek öncü verileri öngördüğümüzden biraz daha sert bir yavaşlamaya işaret ediyor. Dolayısıyla 2024 GSYİH reel büyüme tahminimizi %3,4’ten %3,0’e doğru aşağı çekeceğiz. Tam rakamı belirlemek için 12 ve 16 Ağustos tarihlerinde yayınlanacak perakende satış ve hizmet üretim verilerini görmek istiyoruz. Mevcut verilerle yılın ikinci çeyreğinde mevsinmsellikten arınmış milli gelirin çeyreklik %0,5 civarında daraldığını hesaplıyoruz.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
