Genel Değerlendirme
Aralık ayında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) enflasyonu aylık %1,0 (Kasım %2,2, Ekim %2,9, Eylül %3,0) ile piyasa ve İş Yatırım (%1,6) tahminlerinin belirgin altında geldi. Kendi hesaplamamızla mevsimsel düzeltilmiş aylık enflasyonu %1,7 civarında (Kasım %2,9, Ekim %2,5, Eylül %2,8) tahmin ediyoruz, ki bu da önceki aylara göre belirgin bir iyileşmeye denk geliyor. Yıllık manşet enflasyon ise önceki aya göre 2,7 yüzde puan gerileyerek %44,4 seviyesine iniyor.
Piyasa anketlerinden 1 hafta kadar sonra, resmi TÜFE verisinin açıklanmasından iki gün önce yayımlanan İTO İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi (%1,7) ve söz konusu endeksin gıda harcamaları alt kalemi (%0,9) beklentilerin altında bir TÜFE rakamının sinyalini zaten vermişti. Ancak bu boyutta bir pozitif sürpriz beklemiyorduk.
Çekirdek, medyan ve budanmış ağırlıksız ortalama gibi kendi yöntemlerimizle mevsimsel düzelttiğimiz genel eğilim göstergeleri enflasyondaki gerilemenin genele yaygın olduğuna ve hız kazandığına işaret ediyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Ocak ayı PPK toplantısında 250 baz puan faiz indirimine dayanak olabilecek, faiz indirimi fiyatlayan hisse senedi ve tahvil piyasaları açısından olumlu bir enflasyon verisi görüyoruz.
Tüketim Grupları ve Ayrışan Kalemler
Enflasyon sepeti içindeki 143 temel başlığın aylık enflasyon oranlarını incelediğimizde genele yaygın bir iyileşme olduğu anlaşılıyor. Ancak sepette ağırlığı yüksek olan gıda ve ulaştırma gruplarının özellikle ayrıştığını ve manşet rakamın düşük gelmesinde belirleyici olduğunu belirletim. İki grupta da aylık enflasyon beklentimizin ve son 5 yılın Aralık ayı ortalamasının oldukça altında. 12 büyük tüketim grubu içinde sadece ev eşyası beklentimizin ve yakın dönemli tarihsel ortalamasının belirgin üzerinde bir aylık rakam kaydediyor.
Gıda enflasyonu aylık %1,3 ile son 5 yılın Aralık ayları tarihsel ortalamasının (%3,9), bizim tahminimizin (%2,85) ve Türk-İş (%2,5) Ankara mutfak enflasyonu hesabının çok altında geldi. Metodoloji farklılıkları bir yana, TEPAV (%1,3) ve İTO (%0,9) gibi kurumların resmi veriden birkaç gün önce paylaştığı hesaplamaların Aralık ayı rakamını nispeten iyi tahmin ettiğini görüyoruz. Son dönemdeki anormal artışının ardından taze sebze fiyatlarına gelen düzeltme, Ulusal Süt Konseyi’nin çiğ süt zammına rağmen nihai fiyatlarda artışın sınırlı kalması ve ekmek-tahıl grubunda fiyatların ılımlı seyri belirleyici oldu.
Ulaştırma grubunda aylık %-0,4 değişim, yani ufak bir deflasyon görüyoruz. Son 5 yılın Aralık ayları ortalaması (%1,4) ve tahminimize (%0,9) kıyasla oldukça iyi bir veri. Otomobil fiyatlarında yatay seyrin yanı sıra uçak (%-27,8) ve şehirlerarası otobüs (%-5,7) biletlerinde büyük indirimler ulaştırma grubunu aşağı çekti.
Ev eşyası grubunda aylık fiyat artışı %2,8 ile Aralık ayı tarihsel ortalaması (%2,3) ve tahminimizin (%1,9) belirgin üzerinde. Kasım ayında da geçerli olan bu durum beyaz eşya ürünlerinde yüksek fiyat artışlarından kaynaklanıyor. Buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makinesi, fırın ve elektrikli küçük ev aletleri kalemleri aylık %5 üzeri enflasyon kaydediyor. Beyaz eşya şirketlerinin karlılığı üçüncü çeyrekte ciddi anlamda bozulmuştu. İç talebin kısmen toparlandığı son çeyreğe üretimi kısarak giren sektör daha avantajlı fiyatlama yapabiliyor.
Genel Eğilim
Enflasyon genel eğilimini gıda ve enerjiyi dışlayan çekirdek enflasyon, 143 temel başlığın aylık fiyat artış oranları medyanı ve budanmış ağırlıksız ortalama enflasyon gibi göstergelerle ölçüyoruz. Ancak bu göstergelerin mevsimsel düzeltilmiş serilerini incelemek daha anlamlı. TÜİK mevsimsel düzeltilmiş çekirdek enflasyon verilerini Pazartesi günü (6 Ocak günü saat 16.00’da) açıklayacak. Kesin veriler gelene kadar X13 ve TRAMO/SEATS yöntemleri ile kendi hesaplamalarımız ve TÜİK’in geçtiğimiz yılın aynı ayında uyguladığı düzeltmenin ortalamasını kullanarak mevsimselliği ayıklamaya çalışıyoruz.
Sonuç olarak çekirdek enflasyon göstergeleri dezenflasyon eğiliminin sürdüğünü teyit ediyor. İşlenmemiş gıda, enerji, alkol, tütün ve altın fiyatlarını dışlayan mevsimsel düzeltilmiş B endeksi aylık enflasyonunu %2,3 (Kasım %2,5, Ekim %2,4, Eylül %2,6), gıda grubunun tamamı, enerji, alkol, tütün ve altın fiyatlarını dışlayan mevsimsel düzeltilmiş C endeksi aylık enflasyonunu %2,4 (Kasım %2,7, Ekim %2,4, Eylül %2,8) hesaplıyoruz. Manşet rakam kadar belirgin olmasa da iki seride de Kasım ayına göre anlamlı bir iyileşme var.
143 temel başlığın ortanca değerini, yani medyan enflasyonu mevsimsellikten arındırınca aylık %1,5 (Kasım %1,6, Ekim %1,7, Eylül %1,9) olarak yani son 38 ayın en düşük seviyesinde hesaplıyoruz. Benzer şekilde mevsimsel düzelttiğimiz ağırlıksız ortalama budanmış enflasyonu aylık %1,7 (Kasım %1,8, Ekim %1,9, Eylül %2,0) yani son 41 ayın en düşük seviyesinde hesaplıyoruz. İki seride de son aylarda istikrarlı bir gerileme görüyoruz.
Yukarıda hesapladığımız 4 göstergenin üst ve alt bantları orta noktasının 3 aylık hareketli ortalaması enflasyonun genel eğilimine dair daha sağlam fikir verebiliyor. Sonuçta Aralık verisinde genel eğilimi aylık %2,1 (Kasım %2,2, Ekim %2,2, Eylül %2,3), yıllık %27,7 (Kasım %29,7, Ekim %30,2, Eylül %31,6) hesaplıyoruz. Bu hesap ekonomi politikalarında büyük bir hata yapılmadığı veya çok sarsıcı dış şoklara maruz kalmadığımız bir durumda enflasyonun %25-%30 bandına gerilemesinin zor olmadığını söylüyor.
Genel eğilime dair ilave fikir verebilecek bir diğer gösterge yayılım endeksi. Enflasyon sepeti içinde fiyat artışı kaydeden alt kalemlerin oranı arttıkça 1’e, azaldıkça 0’a yaklaşan bu seri çok oynak olduğu için 3 aylık hareketli ortalamasına bakıyoruz. Güncel veriye ham ya da mevsimsel düzeltilmiş bakmamız hikayeyi çok değiştirmiyor; son aylarda fiyat artış yaygınlığı 2020’nin ikinci ve 2021’ilk yarısını kapsayan döneme benziyor. Söz konusu dönemde yıllık enflasyon %14,5, aylık enflasyon %1,4 civarında seyretmişti.
Mal-Hizmet Ayrışması
Aralık TÜFE verisinin olumlu yanlarından biri hizmet enflasyonundaki iyileşme devam ederken mal tarafında ılımlı seyrin bozulmaması. Mevsimsel düzelttiğimiz aylık hizmet enflasyonu %2,4 (Kasım %3,4, Ekim %3,4, Eylül %3,8) ile 2021 Ekim ayından bu yana en düşük seviyesine geriliyor. Ham verideki kadar belirgin olmasa da mevsimsel düzeltilmiş kira enflasyonu aylık %4,2 (Kasım %5,0, Ekim %5,3, Eylül %6,2) ile normalleşmeyi sürdürüyor. Mevsimsel düzelttiğimiz gıda ve enerji hariç mal enflasyonu aylık %1,7 ile (Kasım %1,8, Ekim %1,2, Eylül %2,2) ile önceki aya göre fazla değişmemiş gözüküyor.
Öngörüler
Enflasyon eğiliminde iyileşme belirginleşiyor. TCMB bu verinin ardından 23 Ocak PPK toplantısında fazla zorlanmadan faiz indirimine devam edecektir. Ancak kamunun yönettiği fiyat ayarlamaları ve asgari ücret zammı sebebiyle Ocak ve Şubat TÜFE verilerinde aylık enflasyon rakamları ve genel eğilim göstergeleri yükselecek.
TCMB Ocak-Şubat döneminde nispeten yüksek aylık rakamların ardından 6 Mart PPK toplantısında faiz indirimine kısa bir ara verir mi? Emin değiliz. Mevduat tarafında yatırımcı tercihini olumsuz etkilememek ve dezenflasyonu kalıcılaştırmak adına Mart toplantısında pas geçilmesini daha doğru ve ihtiyatlı buluruz. Ancak genel eğilimdeki yükselişin geçici olacağını tahmin ediyoruz. Ücret şokunun enflasyon etkisi de önceki 3 yılın Ocak aylarına kıyasla daha sınırlı olacaktır. Bu şartlarda enflasyon beklentilerinde anlamlı bir bozulma yaşanmazsa Mart toplantısında faiz indirimine 250 baz puan ile devam edilebilir. 7 Şubat enflasyon raporu toplantısında TCMB’nin yaklaşımını daha iyi anlama fırsatımız olacak.
Beklediğimizden iyi manşet veri sayesinde 2024 yıl sonu enflasyonu %44,4 ile Merkez Bankası’nın %44,0 ve bizim %45,2 tahminimiz arasında geldi. 2025 sonu için %27 seviyesindeki enflasyon tahminimiz TCMB yılsonu öngörüsünün 6 yüzde puan üzerinde. Ocak ve Şubat aylarının verilerinde pozitif sürpriz görmeye devam edersek tahminimizi aşağı çekebiliriz.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
