ABD seçmeni 5 Kasım’da sandığa gidecek. Sandık sayımlarına ilişkin veri akışı ABD doğu yakası saatiyle akşam 7’den, Türkiye saati ile 6 Kasım günü sabaha karşı 3’ten sonra başlayacak. 6 Kasım sabahı Borsa İstanbul seansı başlarken başkanlık yarışının kazananına dair sağlıklı bir fikrimiz olabilir.
Uluslararası Piyasalar birimimizden Ahmet Vefa Karabulut 2 Ekim tarihinde ABD başkan adaylarının farklılaşan politika tercihlerini inceleyen ve seçimin olası sektör etkilerine değinen bir rapor kaleme almıştı. Bu bilgilendirme notunda başkanlık seçim anketlerini değerlendireceğiz.
İş Yatırım olarak ABD ya da başka ülkerde seçimlere ilişkin tahmin yapmıyoruz. Son yıllarda, gerek ülkemizde gerek dünya genelinde, anket şirketlerinin itibar kaybettiğini görüyoruz. Üstelik ABD başkanlık seçimlerinde eyalet bazlı seçiciler kurulu sistemi sebebiyle ülke genelinde daha çok oy alan aday seçimi kaybedebiliyor. Dolayısyla ABD’de ulusal anketlerin sinyal gücü görece zayıf ve eyalet seviyesine inen bir sürü farklı ölçüm yapılması gerekiyor. Bu metinde net bir tahmin yapmak yerine seçim anketlerini nasıl incelediğimizi ve önceki dönemlerle karşılaştırmanın hangi adayı öne çıkardığını açıklayacağız. Zaten işin asıl uzmanları seçime dair güvenilir öngörülerde bulunmanın zor olduğunu ve kafa kafaya bir yarış beklediklerini söylüyor.
Ancak önce kısa bir özet: 2024 seçimi için anket sonuçlarını, (i) önceki iki başkanlık seçimi öncesinde yapılan anketler ve (ii) gerçekleşen seçim sonuçları ile karşılaştırıldığımızda Cumhuriyetçi aday Donald Trump’ın kazanma ihtimalinin biraz daha güçlü olduğunu hissediyoruz.
Anket Çeşitleri
İki çeşit anket verisine baktık; (i) ABD genelinde seçmen tercihini ölçmeye çalışan ulusal anketler (ii) kritik eyaletlere odaklanan bölgesel anketler. Önde gelen anket şirketlerinin ölçümlerini günlük frekansta bir hareketli ortalama olarak derleyen Real Clear Politics verilerinden yararlandık.
Erken oy verenlere ilişkin anketleri incelemedik. ABD seçim tahmincilerinin çoğu erken oy kullanmış seçmene yönelik verilerin anlamı olmadığını söylüyor. Bu konuda Sean Trende ve Nate Silver’ın erken oy verilerinin sinyal gücünü eleştiren yazıları incelenebilir. Yerli ya da yabancı basında çıkan erken oy haberlerini iskontoyla okuyoruz.
ABD Geneli Oy Farkı
İncelediğmiz verilerde adaylara atfedilen oy oranlarını doğrudan ciddiye almak yerine anketlere göre adaylar arası oy oranı farkına baktık. Söz konusu oy farkını da ABD geneli için 2016 ve 2020 başkanlık seçimleri öncesinde yapılan anketlerdeki oy farkı ve seçimlerde gerçekleşen oy farkı ile karşılaştırdık. Böyle bir karşılaştırma ile farklı yıllardaki anket ölçümlerinde tekrar eden yapısal yanlılıklara dair fikrimiz oluyor.
Aşağıdaki grafikte 2016, 2020 ve 2024 seçim anketlerinde seçimden önceki 90 günde adaylar arası oy farkını görüyoruz. Anketlerde Demokrat aday için ölçülen oy oranını Cumhuriyetçi aday Trump’ın oranından çıkardığımız için pozitif değerler Demokrat oyunun yüksek ölçüldüğünü, negatif değerler aksini gösteriyor.
ABD genelindeki anketlerin ortalamalarına göre Demokratların 2024 seçimlerinde başkan adayı Kamala Harris’in “oy farkı performansı” 2020’nin galibi Joe Biden’dan ve 2016’nın kaybedeni Hillary Clinton’dan daha kötü.
Mevcut başkan Biden, krtik eyaletleri az farkla kazanarak Trump’ı yendiği 2020 seçimlerinde rakibine ABD genelindeki oy oranında 4,5 yüzde puan fark atmıştı. Seçim öncesinde anketler son 90 günün ortalamasında 7,6, son haftanın ortalamasında 7,4 puan olmak üzere Biden lehine daha büyük bir fark ölçmüş. Trump anketlerin işaret ettiğinden iyi bir performans göstermiş.
ABD genelinde rakibinden 2,1 yüzde puan daha az oy alan ancak kritik eyaletleri ve seçiciler kurulu çoğunluğunu elde eden Donald Trump 2016 seçimlerini kazanmıştı. Hillary Clinton son 90 günün anketlerinde 4,3 puan, son haftanın anketlerinde 2,1 yüzde puan önde gözüküyormuş. Anketler oy farkı tahmininde çok yanılmamış.
2024 seçimlerinden önceki 90 günde ABD geneli anketlerinde Kamala Harris (sadece) 1,4 yüzde puan önde. Clinton ve Biden ülke geneli anket ölçümlerinde aynı dönemde hiç geriye düşmemişken Harris son haftaya Donald Trump’ın 0,3 puan gerisinde giriyor.
Kritik eyaletlerde durum nasıl?
Günün sonunda ülke genelinde alınan oydan daha önemli olan “swing states”, yani seçimden seçime farklı partilerin adaylarının kazanabildiği, siyaseten daha “oynak” eyaletler. Başkan olmak için adayların 270 seçiciler kurulu üyesi kazanması, bunun için de toplamda 270 kurul üyesi kazandıracak eyaletlerde birinci olması gerekiyor. Altı kritik eyalete (Pennsylvania, Michigan, Wisconsin, Nevada, Arizona ve North Carolina) dair anket sonuçlarını oy farkına bakıp 2020 seçimine dair anketler ile karşılaştırarak inceledik. Aşağıdaki görselleri üzerine tıklayarak büyütebilirsiniz.
Altı eyaletin tamamında Harris 2020’nin galibi Biden’dan daha kötü bir anket performansı kaydetmiş. Üstelik Pennsylvania, Arizona, Nevada ve North Carolina’da Trump’ın gerisinde gözüküyor. Biden bu altı eyaletten sadece North Carolina’yı kaybetmiş, diğer beşini kazanmıştı.
2020’de eyalet seviyesinde yapılan anket ölçümlerindeki hatalar Trump’ın oyunu olduğundan az göstermiş, seçimde oy farkları Trump lehine kapanmıştı. Geçmişin tekerrür ettiği, anket ve gerçekleşme arasındaki makasın yine aynı yönde kapandığı bir senaryoda Trump avantajlı gözüküyor. Ancak söz konusu hata payının azaldığına ve anketlerin 2022 kongre seçimlerinde isabetli ölçüm yaptığına ilişkin yorumlar da görüyoruz. Anket şirketleri Trump’ın oyunu olduğundan az ölçmemek için 2020’ye kıyasla daha dikkatli davranıyor ve Harris’in Trump’a attığı fark bu sebeple düşük gözüküyor da olabilir.
Eyalet seviyesindeki anketler ve gerçekleşme arasında anlamlı bir sapma olmadığı durumda son 1 ayın verileri yine Trump’ı destekliyor. Son 1 haftanın Real Clear Politics anket derlemeleri Donald Trump’ın avantajlı olduğu aşağıdaki gibi bir seçim haritasına işaret ediyor.
Sonuçta kritik eyaletlerde adayların anket performansları arasındaki makas istatistiken yeterince büyük değil. Harris de Trump da bu seçimi kazanabilir. Ancak seçim bahislerinde Trump önde. 2020’de durum tam tersiydi.
İş Yatırım olarak ABD seçimelerine ilişkin net bir tahminimiz yok. Anketleri her zaman iskonto ile okuyoruz.
Dağlar Özkan, Ekonomist
