Kasım ayında tüketici enflasyonu (TÜFE) aylık %2,2 (Ekim %2,9, Eylül %3,0, Ağustos %2,5) ile piyasa (%1,95) ve İş Yatırım (%1,9) tahminlerinin üzerinde geldi. İTO verisinde (%3,1) gıda kaynaklı artış manşet enflasyonda sınırlı bir yükseliş sinyali verdiği için büyük bir sürpriz değil. Yıllık enflasyon yüksek baz etkisiyle 1,5 puan gerileyerek %47,1 seviyesine düştü.
Manşet enflasyondaki olumsuzluk esasen iki kalemden besleniyor. Aylık enflasyonun 1,5 yüzde puanı, yani %67’si, tarihsel ortalamaların çok üzerinde fiyat artışı kaydeden gıda ve ev eşyası gruplarından kaynaklanıyor.
Gıda enflasyonu aylık %5,1 ile tarihsel ortalamanın (%3,9), bizim tahminimizin (%2,9) ve Türk-İş Ankara mutfak enflasyonu hesaplamasının (%0,6) çok daha üzerinde gelerek manşet enflasyona 1,3 yüzde puan katkı veriyor. Özellikle taze sebze fiyatlarındaki %29,5 artış tek başına manşet enflasyonu 0,8 yüzde puan yukarı çekiyor. Son 3 ayda taze sebze fiyatlarının %73 birikimli artışından ortada ciddi bir arz yönlü olumsuzluk olduğunu anlıyoruz. 2003’te başlayan TÜFE serisinde daha sert bir 3 aylık sebze fiyat şokunu sadece üç örnekte (2022 Şubat, 2010 Ekim ve 2005 Kasım aylarında) görüyoruz.
Ev eşyası fiyat artışı %2,8 ile tarihsel ortalamanın (%2,3) ve bizim tahminimizin (%1,5) ciddi üzerinde. Bu segmentteki artış ağırlıklı olarak beyaz eşya fiyatları kaynaklı. Çamaşır-bulaşık makinesi ve buzdolabı gibi kalemlerin son bir yılda manşet enflasyonun gerisinde kaldığı düşünüldüğünde hareketi çok endişe verici görmüyoruz. Mobilya tarafı zaten dezenflasyonu desteklemeye devam ediyor.
Beklenenden yüksek manşet rakam rahatsız edici olsa da detayların nispeten ümit verici olduğunu belirtelim. 143 temel başlığın aylık artış oranları medyan değeri %1,1 (Ekim %1,6, Eylül %1,8, Ağustos %2,1, Temmuz %2,2) ile son 38 ayın en düşük seviyesine geriliyor. Enflasyon yayılım endeksi 3 aylık hareketli ortalaması 2021 faiz indirimi öncesi seviyelere yakınsıyor.
Çekirdek enflasyon göstergelerini mevsimsel düzeltilmiş rakamlarla değerlendirmek daha anlamlı. TÜİK mevsimsel düzeltilmiş rakamları yarın (4 Aralık günü saat 16.00’da) açıklayacak. Kesin veriler gelene kadar X13 yöntemi ile kendi hesaplamamız ve TÜİK’in son 4 yılın aynı ayında uyguladığı düzeltmelerin ortalamasını kullanarak mevsimselliği ayıklıyoruz.
Mevsimselliğe göre düzeltilmiş B ve C göstergeleri kötü bir resim çizmiyor. Mevsimsellik düzeltmemize göre işlenmemiş gıda, enerji, alkol, tütün ve altın fiyatlarını dışlayan çekirdek B endeksi %2,1 (Ekim %2,4, Eylül %2,6, Ağustos %2,7) aylık artış ile 2021 Ekim ayından bu yana en düşük seviyesinde. Gıda grubunun tamamı, enerji, alkol, tütün ve altın fiyatlarını dışlayan mevsimsel düzeltilmiş çekirdek C endeksi aylık enflasyonu %2,4 (Ekim %2,4, Eylül %2,9, Ağustos %2,7) ile önceki 3 ayın ortalamasının bir miktar altında ancak Ekim ayı seviyesine eşit.
Ayın pozitif sürprizi hizmetler tarafında. Mevsimsel düzelttiğimiz aylık hizmet enflasyonu %3,0 (Ekim %3,4, Eylül %3,8, Ağustos %3,8) ile 2023 Mart ayından bu yana en düşük seviyesine geriledi. Lokanta ve ulaştırma hizmetlerinde belirgin bir iyileşme var. Mevsimsel düzeltilmiş kira enflasyonu %4,8 (Ekim %5,4, Eylül %6,2, Ağustos %6,6) ile gerilemeye devam ediyor. Çekirdek mal enflasyonu Ekim ayına göre hafif yukarıda olsa da görece ılımlı seyrine devam ediyor. Mevsimsel düzelttiğimiz gıda ve enerji hariç mal enflasyonu aylık %1,6 (Ekim %1,2, Eylül %2,2, Ağustos %1,9), dayanıklı mal enflasyonu aylık %1,3 (Ekim %0,7, Eylül %1,8) ile yaz aylarındaki seviyelerine yaklaşıyor.
Özetle manşet rakam gıda kaynaklı yukarı yönlü sürpriz yapsa da genel eğilimde kademeli iyileşmeden söz etmek mümkün. Yavaşlayan ekonomi, emtia fiyatlarındaki gerileme ve dış talebin yavaşlamasıyla (gıda ve kur tarafında negatif bir sürpriz görmezsek) Aralık ayında manşet enflasyon %1,5 civarına, çekirdek C endeksi %1,0-%1,5 aralığına gerileyebilir. Bu durumda mevsimsellikten arınmış manşet rakamı %1,8 civarında, mevsimsellikten arınmış çekirdek rakamı %2’nin biraz üzerinde bekleriz.
Açıklanan verinin olumlu detayları Aralık ayında faiz indirimi ihtimalini canlı tutuyor. Başkan Karahan’ın Enflasyon Raporu sunumunda kullandığı dil ve PPK açıklaması Merkez Bankası’nın faiz indirim döngüsünü başlatmaya niyetli olduğunu gösteriyor.
Ancak para politikasının iyi yönetilmesi gereken hassas bir dönemde geçiyoruz. Asgari ücret görüşmeleri ve yönetilen-yönlendirilen fiyatlara dair belirsizlik Ocak ve Şubat ayları enflasyonunda yukarı yönlü risk yaratıyor. TCMB’nin 26 Aralık PPK toplantısında faiz indirdiği, ardından bir ya da iki ay pas geçtiği, daha sonra indirime devam ettiği tuhaf bir faiz indirim döngüsü görebiliriz.
Beklediğimizden kötü manşet verinin ardından yılsonu tahminimizde ufak bir düzeltme yapmamız gerekiyor. 2024 sonu yıllık enflasyon tahminimizi 0,5 yüzde puan artışla %44,5’ten %45,0’e çekiyoruz. TCMB’nin öngörüsünün (%44) 1 puan üzerindeyiz. 2025 sonu için %26’lık enflasyon tahminimiz TCMB yılsonu öngörüsünün 5 yüzde puan üzerinde. Ücret zamlarının büyüklüğü ve yeni elektrik tarife sisteminin TÜİK tarafından hesaplanma yöntemine göre önümüzdeki dönemde 1-2 puanlık yukarı yönlü güncelleme yapabiliriz.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
