Eylül ayı ödemeler dengesi verisi, beklentinin üzerinde cari fazla, finansman girişi ve istikrarlı net hata noksan katkılarıyla sağlıklı bir tablo çizmeye devam ediyor. Rezervler, swap ve IMF çekim hakları hariç, son dört ayda 25 milyar dolar artış ile beklediğimizden çok daha iyi gidiyor. Ekonomide ihracat lehine dengelenme, hızlı toparlanan turizm ve olumlu dış finansmandaki koşulları Türkiye’nin risk priminde daralmayı destekliyor.
Eylül ayında cari denge 1,7 milyar dolar fazla ile İş Yatırım (1,5) ve piyasanın (1,3) cari denge beklentisinden daha iyi geldi. Yılın ilk on ayında cari açık 11,7 milyar dolar ile geçen senenin aynı dönemine göre %58 geriledi. Altın ve enerji hariç çekirdek cari fazla ise 5,6 milyar dolar ile 2019 Ekim ayından bu yana en yüksek değerine ulaştı.
2020 Eylül ayının zayıf verisinin yerine güncel verinin gelmesiyle 12 aylık birikimli cari açık 4,0 milyar dolar azalarak 18,0 milyar dolara geriledi. Cari dengedeki ana eğilimi daha net gösteren birikimli çekirdek fazla 2,3 milyar dolar artarak 22,0 milyar dolara ulaştı.
Cari dengenin detaylarına baktığımızda 1,0 milyar dolarlık mal ticareti açığı ve 1,0 milyar dolarlık gelir dengesi kaynaklı çıkışların 3,7 milyar dolarlık hizmet fazlasıyla dengelendiğini görüyoruz.
Turizm ve taşımacılık gelirlerindeki toparlanma cari dengedeki iyileşmenin arkasındaki temel neden. Turizm kaynaklı döviz girişleri salgın öncesi 2019 Eylül ayı seviyesinin %83’üne ulaşıyor. Yılın ilk yarısında bu oranın %45 olduğunu hatırlatalım.
Güçlü dış talep koşullarının ihracatımızı desteklemesi sayesinde ticaret hadlerindeki kötüleşmeye rağmen Eylül ayında dış ticaret fazlası verdik. Öncü verilere göre Ekim ayında rekor ihracat rakamları ile bu olumlu tablo devam edecek.
Finans hesabında giriş devam ediyor. Aktör bazında bakıldığında, Eylül ayında genel hükümetten 1,9 milyar dolar giriş, bankalardan 0,6 milyar dolar, şirketlerden 0,2 milyar dolar çıkış olmak üzere toplam 1,1 milyar dolar giriş söz konusu. Aktör bazında ayıramadığımız doğrudan yatırımları da eklediğimizde Eylül ayı toplam finansman girişi 2,2 milyar dolar.
Alt detayları kanal bazında incelediğimizde portföy hareketlerinden 1,2 milyar dolar, efektif ve mevduattan 0,7 milyar dolar giriş görüyoruz. Kredi kanalında 0,4 milyar dolar, ticari kredilerde 0,4 milyar dolar çıkış devam ediyor. Doğrudan yatırımlardan Eylül ayında 1,1 milyar dolar, son üç ayın verisinde toplam 3,2 milyar dolar giriş görülüyor. 2019 yılından bu yana gördüğümüz zayıf seyrin ardından doğrudan yatırım iştahının son 10 yıllık ortalama üstü seviyelerde istikrar kazanmaya başlaması sevindirici.
Portföyün detaylarına baktığımızda Hazine’nin eurotahvil borçlanmasından 2,2 milyar dolar giriş, yabancıların DİBS satışlarından 0,2 milyar dolar çıkış, banka dışı sektör eurotahvil itfalarından 0,4 milyar dolar çıkış görüyoruz. Yerleşik yatırımcıların yabancı menkul kıymet alışı kaynaklı 0,5 milyar dolarlık çıkış görülüyor.
Efektif ve mevduatın detaylarına baktığımızda Türk bankalarının yurtdışındaki muhabir hesaplarından 0,8 milyar dolar getirdiğini, yabancı kişilerin ülkemizdeki mevduatının 0,3 milyar arttığını buna karşın yabancı bankaların Türkiye’deki hesaplarından 0,4 milyar dolar çıktığını görüyoruz.
Yurt dışından sağlanan kredilerin detaylarına bakıldığında, bankalar ve genel hükümetin sırasıyla 0,7 milyar dolar ve 0,1 milyar dolar net borç ödediği, diğer sektörlerin ise 0,5 milyar dolar net borçlanma yaptığı görülüyor.
Tahvil ve kredilere beraber baktığımızda Eylül ayında uzun vadeli dış borç çevirme oranları bankalar için %89 (2021 yılı ilk dokuz ay: %85), şirketler için %111 (2021 yılı ilk dokuz ay %148) olarak gerçekleşiyor. 2020 yılının ilk dokuz ayında bu oran bankalar için %78, şirketler için %63 seviyesindeydi.
Toparlayacak olursak, istikrarlı bir şekilde iyileşen cari denge (+1,7 milyar dolar), güçlü bir finansman girişi (+2,2 milyar dolar) ve makul bir net hata noksan girişi (+1,8 milyar dolar) birleşince ortaya 5,6 milyar dolarlık, güçlü bir rezerv artışı çıkıyor. Rezervlerde Mart-Nisan aylarındaki 7,4 milyar dolarlık çıkışın ardından, Mayıs- Eylül döneminde toplam 25 milyar dolar giriş görülüyor.
Ekim ayında rekor ihracat geliri ve güçlü turizm sayesinde 1,5 ila 2,0 milyar dolar arası cari fazla tahmin ediyoruz. Ancak 0,7 milyar dolarlık portföy çıkışı sebebiyle rezervlerdeki artış 1,0 milyar dolar civarı olacak.
Olumlu dış ticaret gelişmeleri ve Google Trends verilerinde Türkiye’ye olan turistik ilginin görece yüksek seyretmeye devam etmesi 2021 ve 2022 yılları cari açık beklentilerimizin aşağı yönlü güncellenmesini gerektiriyor. Öte yandan tedarik zinciri sorunları ve enerji fiyatlarındaki sert yükseliş cari dengedeki iyileşmeyi sınırlıyor.
Bu durumda 2021 yılı için cari açık tahminimizi aşağı yönlü güncellemeye giderek 17 milyar dolardan 14 milyar dolara (milli gelirin %1,8’i), 2022 yılı tahminimizi 16 milyar dolardan 10 milyar dolara (milli gelirin %1,2’si) çekiyoruz. 2018’den bu yana yaşanan şokların, uluslararası ticaretteki gelişmelerin ve uygulanan politikaların sebep olduğu ekonomide dışa dönük dengelenmenin cari dengeyi kalıcı olarak aşağı çektiğine ilişkin işaretler güçleniyor.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
