Haziran verilerinde dış ticaret hadlerindeki bozulma ve finansman çıkışının etkisiyle ödemeler dengesinin kötüleşmeye devam ettiğini görüyoruz. Ekim 2021’den bugüne en yüksek enerji ve altın hariç cari fazla ve sene başından beri en güçlü net hata noksan girişleri durumu kurtarmaya yetmiyor. Rezervlerimiz erimeye devam ediyor. Öte yandan Temmuz-Ağustos aylarının yüksek frekanslı öncü verilerinde rezervlerin artmaya başladığını hatırlatalım.
Haziran ayında cari açık 3,5 milyar dolar ile İş Yatırım (3,4) ve piyasa tahminine yakın geldi. Cari dengede önceki aya göre iyileşmede altın ve enerji dışı fazlanın 4,3 milyar dolar ile Ekim 2021’den beri en yüksek seviyeye ulaşması etkili oldu. 12 aylık birikimli bakıldığında, cari açık 30,4 milyar dolardan, 32,7 milyar dolara, çekirdek cari fazla (altın ve enerji hariç) 37,3 milyar dolardan 39,6 milyar dolara yükseliyor. Cari dengede çekirdek-manşet ayrışması devam ediyor.
Cari dengenin alt kalemlerine baktığımızda 6,4 milyar dolarlık dış ticaret açığı ve 0,9 milyar dolarlık gider çıkışlarının karşısında +4,0 milyar dolarlık hizmetler fazlası görüyoruz. Ramazan bayram tatili nedeniyle zayıflayan ihracatın normalleşmesi sayesinde geçen aya göre 3,1 milyar dolar iyileşme sağlanıyor.
Hizmetler cephesinde turizm güçlü performansı ile öne çıkmaya devam ediyor. 2022 Haziran ayında turizm kaynaklı brüt döviz girişleri salgın öncesi 2019 Haziran seviyesinin %107’si düzeyinde. Bu oranın 2021 geneli için %70 olduğunu hatırlatalım. Yüksek enerji fiyatları ile Orta Doğu’nun zenginleşmesi ve Rus turistin Avrupa’ya girişinin zorlaşması turizmi olumlu etkilemeye devam edecek.
Haziran ayında finans hesabında 2,5 milyar dolarlık çıkış görüyoruz. Alt detayları kanal bazında incelediğimizde kredilerden 2,5, portföyden 1,6, ticari kredilerden 0,2 milyar dolar çıkış, net doğrudan yatırımlardan 1,0, efektif ve mevduattan 0,8 milyar dolar giriş görülüyor. Aktör bazında bakıldığında ise şirketlerden 1,8, bankalardan 1,5, hükümet vasıtasıyla 0,3 milyar dolar çıkış, Merkez Bankası vasıtasıyla 0,1 milyar dolar giriş dikkat çekiyor.
Brüt doğrudan yatırımların ağırlığı 1,1 milyar dolar ile yabancıların gayrimenkul satın almasından kaynaklanıyor. Net baktığımızda (yerlilerin yurtdışı doğrudan yatırımlarını düştüğümüzde) gayrimenkul dışı sermaye yatırımları çıkışa işaret ediyor. Portföy cephesinde ise 1,6 milyar dolarlık net çıkışın yarısı 0,9 milyar doları banka ve şirketlerin yabancı menkul kıymetlere yaptığı yatırımlardan kaynaklanıyor.
Krediler kaleminin borç verme tarafına baktığımızda uzun zamandır görmediğimiz bir sermaye hareketi ile karşılaşıyoruz. Türk bankaları yabancılara (şahıs + kurum) 1,1 milyar dolar değerinde kredi sağlıyor. Aylık veride 2014 Temmuz ayından bu yana bu kadar büyük bir yurtdışına borç verme hareketi görmüyoruz.
Kredilerin borçlanma tarafına baktığımızda ise bankalar 1,0 milyar, diğer sektörlerin ise 0,3 milyar dolar net borç ödüyor. Bankaların net borç ödemesi kısa vade, şirketlerin ise uzun vadede yoğunlaşıyor. Ticari krediler 0,2 milyar dolar azalıyor.
Tahvil ve kredilere beraber baktığımızda Haziran ayında uzun vadeli dış borç çevirme oranları bankalar için %100 (2022 Ocak-Haziran: %62), şirketler için %70 (2022 Ocak-Haziran: %127) seviyesinde. Net borç ödemeyi sürdürüyoruz. 2021 ilk altında ayında bu oranlar bankalar için %88, şirketler için %149 seviyesindeydi.
Özetlemek gerekirse 3,5 milyar dolar cari açık, 2,5 milyar dolarlık finansman çıkışı ve 4,0 milyar dolarlık net hata noksan girişi ile birleşince ödemeler dengesinde 2,0 milyar dolarlık rezerv kaybı görüyoruz. İlk altı ayda oluşan rezerv kaybı 12,3 milyar dolara, swap hariç bakıldığında 17,3 milyar dolara ulaşıyor.
Temmuz ayında 4,3 milyar dolar civarı cari açık tahmin ediyoruz. Eurobond dahil 1,1 milyar dolar portföy çıkışı ödemeler dengesini olumsuz etkileyecek. Buna karşın Rusya’dan gelen para sayesinde rezerv kaybı tersine dönecek. Yüksek frekanslı veriler Temmuz ayında TCMB brüt döviz rezervlerinde 1,0 milyar dolar civarı artışa işaret ediyor.
Uluslararası emtia fiyatlarında görülen gevşemeye rağmen cari açık tahminimizi 2022 yılı için 47 milyar dolara (2022 milli gelirinin %6,1’i) çıkardık. Küresel iktisadi faaliyetin zayıfladığı bir durgunluk senaryosunda uluslararası fiyatların gerilemesi cari açığı aşağı çekerken ihracatımızın güç kaybetmesi yukarı çekiyor.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
