TÜİK verilerine göre Mayıs ayına air mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış imalat sanayi üretim endeksi %2,1 aylık büyüme ile (Nisan: %-5,3, Mart: %-0,3) ile önceki ayın kayıplarının bir bölümünü telafi etti. Veri beklediğimizden daha zayıf. Bayram tatili kaynaklı köprü günü etkisinin devreden çıkması ve oynaklığı yüksek kalemlerde baz etkisi gibi unsurlar sonucu sanayi üretiminde aylık %3 civarı teknik bir toparlanma bekliyorduk.
Takvim etkilerinden arındırılmış yıllık büyüme %-0,4 ile iki ay üst üste negatif. En son eve kapanma önlemlerinin uygulandığı 2020 Mart-Mayıs ve parasal sıkılaşma ile ekonominin yavaşladığı 2018 Eylül – 2019 Ağustos dönemlerinde yıllık büyüme ardışık aylarda negatif seyretmişti.
İçinde bulunduğumuz dönemde güncel verinin Mart ayına göre değişimine bakmak daha anlamlı. Bu sayede; (i) Mart sonunda uygulanan güçlü parasal sıkılaşmanın birikimli etkisi daha net görülebilir ve (ii) bayram tatili dönemindeki “köprü günü” etkisinin yarattığı oynaklık ayıklanabilir. 2024 Mayıs ayı imalat sanayi üretimini 2024 Mart ile karşılaştırdığımızda %3,3 daralma buluyoruz.
Sanayinin geniş kapsamlı gruplarında Mayıs-Mart ayları arasındaki değişime bakınca en sert daralmayı sermaye mallarının (%-6,9) kaydettiğini görüyoruz. Döngüsel ürünlerin ağırlıkta olduğu bu grubun parasal sıkılaşma döneminde negatif ayrışması şaşırtıcı değil. Ara malı (%-3,4), enerji (%-2,1), dayanıklı tüketim malları (%-1,1) ve dayanıksız tüketim malları (%-0,9) gibi diğer gruplar görece daha az daralıyor.
Mayıs-Mart dönemi değişimine sektörler üzerinden baktığımızda sadece giyim (%2,5) ve deri (%2,1) tarafında büyüme görüyoruz. 2023 başından bu yana daralmakta olan bu iki sektördeki mütevazi dipten dönüşe özel bir anlam yüklemiyoruz. Giyim ve deri dışında gıda (%-0,2) ve kağıt (%-0,3) gibi defansif sektörler nispeten az daralmış.
Son iki ayda üretim hacmi en çok daralan bilgisayar-elektronik ürünler (%-31,2) grubu. Oynaklığı yüksek bu sektör Mart ayında %50,8 büyümüştü. Eczacılık (%-11,1), ağaç ürünler (%-8,7), petrokimya (%-5,3), içecek (%-5,1), kauçuk-plastik (%-4,7), fabrikasyon metaller (%-4,3), elektrikli teçhizat (%-3,3), tütün (%-3,3), makine (%-3,2), motorlu kara taşıtları (%-2,4) ve diğer ulaşım araçları (%-2,4) gibi pek çok sektör üretiminde kayda değer düşüş var. Genel eğilimin daralma yönünde olduğunu anlıyoruz. Son iki ayda anlamlı daralan sektörler arasında içecek ve petrokimyanın asıl daralmayı Mayıs ayında yaşayarak genel eğilimden farklı bir zamanlama kaydettiğini de ekleyelim.
TÜİK’in yayımladığı Nisan ve Mayıs sanayi üretim verileri yılın ikinci çeyreğinde yavaşlayan ekonomi öngörümüzle uyumlu. Haziran ayında öncü göstergeler sanayi üretiminde daralmaya işaret ediyor. Haziran ayı İSO imalat PMI (47,9) eşik değerin altında gerileme devam ediyor. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı önceki aya göre 0,4 yüzde puan aşağıda. Reel kesim güven endeksi 2022 Eylül ayından bu yana en düşük seviyesinde. Fazla oynak MÜSİAD sanayi SAMEKS (54,0) endeksinin genişleme sinyalini iskontolu okuyoruz. Kurban Bayramı kaynaklı köprü günü etkisiyle Haziran verisinde sert bir daralma olabileceğini tahmin ediyoruz.
Haziran ayı PMI alt detayları sadece gıda ve makine sektörlerinde üretim artışı olduğunu gösteriyor. Özellikle tekstil, elektrikli-elektronik ürünler (beyaz eşya ağırlıklı), kara-deniz taşıtları (otomotiv ve gemi), kimya-plastik (petrokimya dahil) ve ana metal (demir-çelik) sektörlerinde sert daralma sinyali görülüyor.
Yılın geri kalanında dışarıda Çin rekabeti, içeride iç talebi yavaşlatan politikalar üreticileri stok eritmeye yöneltiyor. Dolayısıyla üretimdeki yavaşlama üçüncü çeyrek genelinde de hissedilecek. Böyle bir ortamda küresel talep koşullarının görece güçlü olması sevindirici.
2024 GSYİH büyümesi için %3,4’lük tahminimizde değişiklik yapmıyoruz. İkinci çeyrekte daralma, üçüncü çeyrekte yatay bir seyir, son çeyrekte ılımlı bir toparlanma öngörüyoruz.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
