Eylül ayında tüketici enflasyonu (TÜFE) aylık %3,0 (Ağustos %2,5, Temmuz %3,2, Haziran %1,6) ile İTO İstanbul enflasyonunun (%3,9) altında, piyasa (%2,2) ile İş Yatırım (%2,1) tahminlerinin çok üzerinde geldi. Yıllık enflasyon baz etkisi nedeniyle 2,6 puan gerileyerek %49,4 seviyesine düştü. 143 temel başlığın aylık artış oranları medyan değeri %1,8 (Ağustos %2,1, Temmuz %2,2, Haziran %1,2) ile son 3 ayın en düşük seviyesine geriledi.
Açıklanan veri Merkez Bankası’nın Haziran ayından beri vurguladığı dezenflasyon hikayesinin zorlandığını gösteriyor. Temmuz-Ağustos döneminde yüksek kamu zamları ve döviz kurundaki hareketlilik ile başlayan bozulma Eylül ayında daha belirgin hale geldi.
Ayın bilinen negatif gelişmesi üniversite ücretlerine yapılan zammın Eylül ayına sarkan etkisiydi. İki ayda %108 artan üniversite ücretleri Eylül ayında %45 artarak manşet rakamı 0,3 yüzde puan yukarı çekmiş oldu. Dolayısıyla eğitim %14 ile en yüksek artış kaydeden harcama grubu oldu.
Ayın negatif sürprizi gıda fiyatlarındaki sert yükseliş. Gıda ve alkolsüz içecekler grubu Eylül ayında %2,5 artarak tarihsel ortalaması (%0,7), TEPAV (%0,5) ve İş Yatırım (%1,0) tahminlerinin çok daha üzerinde geldi. Gıda ve alkolsüz içecekler aylık enflasyonu 0,6 puan yukarı çekmiş oldu.
Giyim aylık %3,6 enflasyon ile kötü sürpriz yapan diğer bir kalem. Son 5 yılın Eylül ortalaması (%1,5) ve İş Yatırım tahmininin (%1,2) üç katına yakın bir artış görüyoruz. Satışlardaki yavaşlamaya rağmen fiyatların artması dezenflasyon sürecinin zorlu geçeceğini gösteriyor.
Ayın pozitif sürprizleri ise mobilya (%2,0), iletişim (%-0,9), lokanta ve otel (%2,7) gruplarında tarihsel ortalamanın veya tahminimizin altında gelen aylık artışlar oldu.
Mevsimsel düzeltmede kullandığımız iki yöntemin (X13 ve LOESS) ortalama çıktısından çekirdek enflasyonun yükseldiğini anlıyoruz. Gıda, enerji, alkol, tütün ve altın fiyatlarını dışlayan çekirdek C endeksi %3,1 (Ağustos %2,8, Temmuz %2,4) ile Mayıs ayı seviyesini yakalıyor. Mevsimsel arındırma yöntemlerimizin B endeksindeki performansına tam güvenemiyoruz ancak benzer bir yükseliş sinyali veriyor. Yarın TÜİK’in ilk kez açıklayacağı mevsimsel düzeltilmiş rakamları inceleyerek genel eğilime ilişkin görüşümüzü netleştireceğiz.
Aynı yöntemle mevsimsel düzelttiğimiz aylık hizmet enflasyonu %4,5 (Ağustos %4,5, Temmuz %4,1) gibi çekirdek göstergenin 1,5 katını aşan yüksek bir seviyede tutunuyor. Hizmet enflasyonunda mevsimsel düzeltilmiş kira enflasyonunun %7,0 (Ağustos %7,0, Temmuz %6,5) gibi yüksek seviyelerde inatçı seyri belirleyici.
Ağustos ayına göre bozulsa da görece düşük kalan mal enflasyonu çekirdek göstergelerindeki bozulmanın sınırlı olmasını sağlıyor. Mevsimsel olarak düzeltilmiş gıda ve enerji hariç mal enflasyonu aylık %2,2 (Ağustos %1,6, Temmuz %1,5), dayanıklı mal enflasyonu %1,8 (Ağustos %1,5, Temmuz %0,3) seviyesinde.
Çekirdek göstergeler önceki üç aya göre belirgin bir kötüleşmeye işaret ediyor. Ancak mevsimsellikten arındırma yöntemimiz geriden gelen dönemsel zam kalemlerinde rekor oranlar sebebiyle aşağı yönlü düzeltmede yetersiz kalmış olabilir. Mevsimsel düzeltmeden baktığımız medyan enflasyon (%1,8) tarafındaki iyileşme dezenflasyonun tamamen raydan çıkmadığını ve Kasım-Aralık aylarında nispeten iyi veriler görebileceğimizi söylüyor.
Kamu ve eğitim fiyat şoklarının geride kalması, dünya ekonomisinden gelen yavaşlama sinyalleri, emtia fiyatlarındaki gerileme ve iç talebin soğuması ile dezenflasyon sürecinin yeniden rayına oturabileceğini düşünüyoruz. Ancak Merkez Bankası ve ekonomi yönetiminin ihtiyatlı olması gerekiyor.
Enflasyon verilerindeki oynaklığın ardından Ekim veya Kasım ayında faiz indirimi beklentileri rafa kalkıyor. Aralık ayında faiz indiriminin 250 baz puan ile başlayacağı tahminimizi halen koruyoruz. Ancak tedbiri elden bırakmamak adına ilk faiz indiriminin 2025 Şubat ayına sarkmasının daha doğru olacağını düşünüyoruz.
Beklediğimizden kötü verinin ardından yılsonu enflasyon tahminimizde ufak bir düzetmeye yapmamız gerekiyor. %43,5 olan tahminimizi 0,5 yüzde puan artışla %44’e çekiyoruz. TCMB’nin iyimser öngörüsünün (%38) 6 yüzde puan, TCMB tahmin üst bandının (%42) 2 yüzde puan üzerindeyiz. 2025 sonu tahminimizi %25’te tutuyoruz.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
