Cari dengede manşet rakam kötüleşmeye devam ediyor. Mart ayında cari açık 5,6 milyar dolar ile (piyasa tahmini: 5,3 milyar dolar, İş Yatırım: 5,3 milyar dolar) geçen senenin aynı ayına göre 2,2 milyar dolar arttı. Cari dengede devam eden bozulmada enerji ithalatında geçen senenin aynı ayına göre 4,4 milyar dolar, altın ithalatında 0,6 milyar dolar artış etkili oldu. Bardağın dolu tarafını görmek isteyenler için, enerji ve altın hariç cari fazla geçen senenin aynı ayına göre 2,5 milyar dolar, geçen aya göre 0,6 milyar dolar yukarıda.
Son verilerle 12 aylık birikimli cari açık 22,0 milyar dolardan 24,2 milyar dolara, birikimli çekirdek cari fazla (altın ve enerji hariç) 32,0 milyar dolardan 34,8 milyar dolara yükseliyor.
Cari dengenin detaylarına baktığımızda 6,3 milyar dolarlık mal ticareti ve 1,5 milyar dolarlık gelir transferi kaynaklı açığa karşı 2,3 milyar dolarlık hizmet kaynaklı fazla görüyoruz. Mal ticareti cephesindeki kötüleşme tamamen enerji ve diğer emtia fiyatlarındaki artıştan kaynaklı.
Uluslararası fiyatlar ve doğalgaz alımlarında spot piyasaya olan bağımlılığın artması enerji faturamızın artmasına neden oluyor. Yüksek enerji ve gıda faturasının hane halkını zorunlu olmayan harcamaları kısmaya zorlamasını ve cari dengesindeki bozulmayı kısmen sınırlamasını bekliyoruz.
Hizmetler cephesinde turizm güçlü performansı ile öne çıkmaya devam ediyor. Rus-Ukrayna savaşına rağmen 2022 Mart ayında turizm kaynaklı brüt döviz girişleri salgın öncesi 2019 Mart seviyesinin %120’sine ulaşıyor. Bu oranın 2021 geneli için %70 olduğunu hatırlatalım. Önümüzdeki aylarda Ukrayna’daki savaş koşulları turizmi olumsuz, yükselen enerji fiyatları ile Orta Doğu’nun zenginleşmesi ve Rus turistin Avrupa’ya girişinin zorlaşması olumlu etkileyecek.
Finans hesabında 0,5 milyar dolarlık sermaye çıkışı görüyoruz. Aktör bazında bakıldığında 2,8 milyar dolar bankalar vasıtasıyla çıkış dikkat çekiyor. Genel hükümet 0,7 milyar dolar, şirketler 1,2 milyar dolar giriş sağlıyor.
Alt detayları kanal bazında incelediğimizde portföyden 3,1 milyar dolar, efektif ve mevduattan 0,3 milyar dolar çıkış, kredilerden 1,7 milyar dolar, ticari kredilerden 0,9 milyar dolar, doğrudan yatırımlardan 0,3 milyar dolar giriş dikkat çekiyor.
Portföyün detaylarına baktığımızda yerlilerin 1,6 milyar dolarlık yabancı menkul kıymet alımı, yabancıların Türk menkul kıymetlerinden 1,7 milyar dolarlık çıkışı ile (0,7 hisse, 0,8 banka eurotahvili, 0,2 devlet tahvili) ile birleşiyor. Hazine’nin 2,0 milyar dolarlık eurotahvil ihracı 1,8 milyar dolarlık itfayı karşılıyor.
Yurt dışından sağlanan kredilerin detaylarına bakıldığında, genel hükümetin 0,7 milyar dolar, diğer sektörlerin 0,9 milyar dolar net borçlandığı, bankaların 0,1 milyar dolar net borç ödediği görülüyor.
Tahvil ve kredilere beraber baktığımızda Mart ayında uzun vadeli dış borç çevirme oranları bankalar için %44 (2022 Ocak-Mart: %39), şirketler için %177 (2022 Ocak-Mart: %167) seviyesinde. 2021 ilk üç ayında bu oranlar bankalar için %107, şirketler için %113 seviyesindeydi.
Özetlemek gerekirse 5,5 milyar dolar cari açık, 0,5 milyar dolarlık finansman çıkışı ve 1,6 milyar dolarlık net hata noksan girişi birleşince ödemeler dengesinde 4,5 milyar dolarlık rezerv kaybı görüyoruz. İlk üç ayda oluşan 7,7 milyar dolar rezerv kaybı, swap girişi hariç bakıldığında 12,6 milyar dolara ulaşıyor.
Nisan ayında 2,7 milyar dolar civarı açık ile cari dengede sınırlı iyileşme göreceğiz. Öncü verilere göre güçlenen ihracat (Nisan: 23,4 milyar dolar, Mart: 22,7 milyar dolar, Şubat: 20,0 milyar dolar) ve hafif gerileyen ithalat (Nisan: 29,5 milyar dolar, Mart: 30,9 milyar dolar, Şubat: 27,9 milyar dolar) cari dengede sınırlı iyileşme sağlıyor. Buna rağmen TCMB rezervlerinde gerilemenin sürdüğünü görüyoruz.
Yaşadığımız dış ticaret şoku nedeniyle 2022 yılı için 40 milyar dolar (2022 milli gelirinin %4,9’u) cari açık bekliyoruz. Rusya’ya yaptırımların sertleşmesi ve kalıcı olması Avrupa ekonomisinde sert inişe yol açarak, cari açık tahminimiz üzerinde yukarı yönlü risk yaratabilir.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
