Kasım ayı ödemeler dengesi verisi cari denge genel eğiliminde iyileşmenin durduğunu gösteriyor. Turizm ve taşımacılık gelirlerinde ivme kaybı, yurtdışına yatırım geliri transferinde büyüme ile çekirdek cari açık kötüleşiyor. Diğer yandan son 10 yılın en büyük yabancı sermaye girişi cari açık ve net hata noksan kaynaklı kayıpları fazlasıyla telafi ediyor ve güçlü rezerv artışı kaydediliyor.
Kasım ayında cari açık 2,7 milyar dolar ile İş Yatırım (1,9) ve piyasanın (1,6) tahmininin çok üstünde geldi. Tahminimiz ve gerçekleşme arasındaki makas yurtdışına yatırım geliri transferinin beklediğimizden yüksek gerçekleşmesinden kaynaklanıyor, hizmet dengesine ilişkin varsayımlarımız doğru çıkıyor. Altın ve enerji ithalatını hariç tutan çekirdek cari fazla 2,2 milyar dolar ile 2022, 2021, 2018 ve 2019 rakamlarının bir hayli altında kalıyor.
Yıllıklandırılmış bakıldığında, cari açık önceki aya göre 1,3 milyar dolar azalarak 49,6 milyar dolara geriliyor. Bu iyileşme altın ve enerji ithalatının düşmesinden kaynaklanıyor. Altın ve enerji ithalatını hariç tutan son 12 aylık çekirdek fazla 2,7 milyar dolar düşüş ile 32,0 milyar dolara geriliyor.
Cari açık alt kırılımına baktığımızda 4,6 milyar dolarlık dış ticaret ve 1,3 milyar dolarlık gelirler açığının karşısında 3,0 milyar dolar hizmetler fazlası görüyoruz. Hizmetler dengesinde büyük gelir kalemleri turizm 2,9 milyar dolar ile yıldan yıla %2,4, yolcu taşımacılığı 1,3 milyar dolar ile %1,8 büyüme kaydediyor. Turizm ve taşımacılık gelirleri büyüme oranlarında belirgin düşüş göze çarpıyor.
Kasım ayında finans hesabından giriş 11,4 milyar dolar ile swap hariç bakıldığında 2013 Nisan ayından bu yana gördüğümüz en güçlü hareket. Aktör olarak bakıldığında, bankalardan 6,2, genel hükümetten 2,9, şirketlerden 1,4 milyar dolar giriş görülüyor.
Alt detayları kanal bazında incelediğimizde portföy yatırımlarından 5,4 milyar dolar giriş öne çıkıyor. Bu rakamın 2,5 milyar doları hazinenin dolar cinsi sukuk ihracından, 1,4 milyar doları banka eurotahvil ihracından, 0,8 milyar doları hisse senedine yabancı girişinden, 0,4 milyar doları devlet iç borçlanma senetlerine yabancı girişinden kaynaklanıyor. Yerlilerin uluslararası varlık alımları kaynaklı çıkış 0,9 milyar dolar ile 2022 Haziran ayından bu yana en yüksek seviyede.
Portföyden 5,4 milyar dolar girişin yanı sıra bankaların kredi kullanımından 4,1, doğrudan yatırımlardan 0,9, efektif ve mevduat hareketlerinden 0,8, ticari kredilerden 0,3 milyar dolar giriş görülüyor.
2023 Kasım ayında uzun vadeli dış borç çevirme oranları bankalar için %174 (2022 Kasım: %58), şirketler için %169 (2022 Kasım: %83) seviyesinde. 2023 yılı ilk on bir ayında bankalar %125, şirketler %97 uzun vadeli dış borç çevirdiler. 2022 yılının aynı döneminde bu oranlar sırasıyla %56 ve %179 seviyesindeydi.
Büyük resimde 2,7 milyar dolar cari açık ve 2,0 milyar dolar net hata noksan kaleminde kaynağı tespit edilemeyen çıkışlar 11,4 milyar dolarlık finansman girişiyle fazlasıyla telafi ediliyor ve 6,7 milyar dolarlık güçlü bir rezerv artışı ortaya çıkıyor. Yılın ilk beş ayında 37,7 milyar dolarlık rezerv kaybının ardından Haziran-Kasım döneminde 33,9 milyar dolar rezerv artışı görüyoruz.
Öncü dış ticaret verilerine göre Aralık ayında 2,8 milyar dolar civarında cari açık öngörüyoruz. Bu rakam 2022 yılında yüksek enerji ve fiyatları ve yoğun altın ithalatı sebebiyle 6,0 milyar dolar civarındaydı. Finansman cephesinde olumlu bir tablo görmeye devam edeceğiz. Hisse senedi, DİBS ve eurobond ihraç, itfa ve yabancı hareketlerini netleştirdiğimizde portföyden 2,3 milyar dolar civarı giriş hesaplıyoruz. Yüksek frekanslı verilere göre TCMB’nin brüt rezervi Kasım ayında 3,8 milyar dolar artıyor. Ödemeler dengesinde rezerv rakamı muhtemelen daha yüksek olacak.
Kasım ayındaki sapma sebebiyle 2023 geneli için cari açık tahminimizi 1,0 milyar dolar yukarı çekip 46,5 milyar dolar olarak (2023 tahmini milli gelirinin %4,5’i) olarak güncelliyoruz. Enerji fiyatlarında düşüş ve sıkılaşan para politikasıyla 2024 yılında 28 milyar dolar (milli gelirin %2,5’i) cari açık öngörüyoruz.
Dağlar Özkan, Ekonomist
