Ödemeler Dengesinde Genel Durum
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre 2024 Temmuz ayında cari denge aylık 0,6 milyar dolar fazla ile İş Yatırım (0,6) ve piyasa medyan tahmini (0,6) ile uyumlu geldi. Beklentilere uygun gelen cari fazla, finansman kaleminden 3,7 milyar dolar, net hata noksandan 1,2 milyar dolar sermaye girişi ile birleşince Temmuz ayında 5,4 milyar dolar rezerv artışı görüyoruz.
TCMB efektif ve mevduat hesabında gözlemlenen ve Suudi Arabistan Kalkınma Fonu ile depo anlaşmasının sonlandırılması gibi piyasa dinamiklerinden bağımsız ve kontrollü para çıkışını hariç tutarsak, net finansman girişi 9,2 milyar dolara, ulusal rezerv artışı 11,5 milyar dolara yükseliyor. Rahatsız edici tek detay yerleşiklerin yurtdışı portföy yatırımlarındaki artış.
Cari dengenin detaylarında olumlu bir görünüm var
Enerji ve altın dış ticaretini dışlayan çekirdek cari denge 4,9 milyar dolar fazla ile manşet rakamdaki iyileşmeyi teyit ediyor. Serinin iyileşmesinde, önceki aylarda ihracatı baskılayan bayram ve köprü günü kaynaklı kayıpların ortadan kalkmasının da etkisi var.
12 aylık hareketli toplam manşet cari açık önceki ayki 25,0 milyar dolar seviyesinden 19,1 milyar dolara geriliyor. Çekirdek cari fazla ise 39,4 milyar dolardan 43,4 milyar dolara yükseliyor.
Manşet cari dengenin detaylarına baktığımızda 6,9 milyar dolarlık hizmetler fazlasının karşısında 5,1 milyar dolar mal ticareti açığı ve 1,2 milyar dolar gelirler açığı görüyoruz. Hizmetler dengesinin büyük kalemlerinden brüt seyahat geliri 6,6 milyar dolar ile yıldan yıla %8, brüt yolcu taşımacılığı geliri 2,3 milyar dolar ile %2 artıyor.
Cari dengede hizmetlerden bağımsız bir iyileşme olduğunu da vurgulayalım. Altın ve enerjinin yanı sıra hizmetleri de çıkararak baktığımız çekirdek mal dengesi 0,8 milyar dolar açık ile 2022 Temmuz ayında görülen -1,5 milyar dolara kıyasla daha iyi.
“Fiktif kalem” dışlandığında finansman girişi daha da güçlü
Haziran ayına göre güçlenen bir finans hesabı görüyoruz. Net finansman girişi 3,7 milyar dolar. Alt detayları aktör bazında incelediğimizde bankalara 4,3 milyar dolar, genel hükümete 4,2 milyar dolar, şirketlere 0,7 milyar dolar giriş, TCMB’den 6,1 milyar dolar çıkış olduğunu anlıyoruz.
Giriş paragrafında belirttiğimiz gibi TCMB’den para çıkışı Suudi Kalkınma Fonu ile depo anlaşmasının sonlandırılmasından kaynaklanıyor. Finansman girişinin piyasa mekanizmasındaki borçlanma aracı ihraçları, çıkışın ise devlet güdümünde ikili ilişkilerle sağlanan kaynakların geri ödenmesi ile ilişkili olması iyi haber. Geçmişte yabancı merkez bankaları ile yapılan swap anlaşmalarıyla gelen parayı düşerek finansman ve rezerv hareketlerini incelerdik. Benzer nitelikteki TCMB kaynaklı para çıkışını hariç tuttuğumuzda finansman hesabından giriş 9,1 milyar dolara yükseliyor.
Borçlanma kanallarının canlı olduğunu görüyoruz. Bankaların uzun vadeli dış borç çevirme oranını %181 (2023 Temmuz: %82), şirketlerinkini %195 (2023 Temmuz: %73) olarak hesaplıyoruz. Yılın ilk yedi ayı olarak baktığımızda bu oran bankalar için %166 (2023 Ocak-Temmuz: %97), şirketler için %124 (2023 Ocak-Temmuz: %73).
Finansman tarafında bu güzel tabloyu bozan tek gelişme portföy tarafında yerleşik yatırımcıların 2,7 milyar dolarlık rekor yüksek net varlık edinimi. Sene başından bu yana yerleşiklerin net yabancı menkul kıymet alımı 9,2 milyar dolara ulaştı. Bu tutarın 2,4 milyar doları bankalar, 6,8 milyar doları şirketler ve gerçek kişiler kaynaklı. Önemli bölümünün ABD hazine tahvillerini gittiğini tahmin ediyoruz. Fed faiz indirim döngüsü öncesinde şirketler dış borç ödemeleri için kenara ayırdıkları parayı nispeten cazip faiz oranı ve likit piyasası ile ABD tahvillerine park ediyorsa bundan fazla rahatsız olmayız. Ancak miktar büyük ve kalıcı bir eğilime dönüşmemeli.
Özetle Temmuz verilerini beğendik. Cari fazla, finansman girişi ve net hata noksandan pozitif katkının birleşmesi ile ham veride 5,4 milyar dolar, TCMB efektif ve mevduat hareketi hariç 11,5 milyar dolar rezerv artışı sevindirici. Nisan-Temmuz döneminde toplam rezerv artışı 21,8, TCMB efektif ve mevduat hesabı hariç rezerv artışı 29,6 milyar dolar.
Ağustos’ta yüksek cari fazlaya rağmen ve rezerv kaybı göreceğiz
Ağustos ayında özellikle ithalatın hız kesmesiyle ham dış ticaret açığı 4,9 milyar dolara, 2021 Ekim ayından bu yana en düşük seviyesine geriledi. Turizm gelirlerindeki mevsimsel artış sayesinde Ağustos ayında 4,5 milyar dolara yakın cari fazla öngörüyoruz.
Hisse senedi, DİBS, ÖST ve eurobond gibi menkul kıymetlerde yabancıların giriş, çıkış, ihraç ve itfa hareketlerini topladığımızda portföyden 1,4 milyar dolarlık çıkış hesaplıyoruz. Çıkış esasen eurobond ve hisse senedi kaynaklı, DİBS girişi de telafi edecek boyutta değil. Yerleşiklerin yabancı menkul kıymet alım eğiliminin devam ettiği durumuda portföy kaleminde çıkış 1,4 milyar doların üzerinde olacaktır.
Günlük analitik bilanço verisinden yola çıktığımızda Ağustos ayında TCMB brüt rezervinde altın fiyat hareketi hariç 2,4 milyar dolarlık kayıp hesaplıyoruz. Yüksek cari fazlaya rağmen rezerv kaybı, finans hesabı genelinde ve/veya net hata noksan tarafında kayda değer çıkış olduğunu söylüyor.
2024 geneli cari açık tahminimiz piyasa ve OVP’den daha iyimser
Önümüzdeki dönemde petrol fiyatlarındaki gerileme doğrudan, içeride sıkılaşan finansal koşullar düşük altın ithalatı ve zayıf iç talep ile dolaylı olarak dış dengeyi destekleyecek. Türk lirasında reel değerlenme ve ihracat pazarlarımızdaki yavaşlama cari denge için orta vadede risk oluştursa da olumlu etkilerin kısa vadede daha belirleyici olacağı görüşüyle Eylül başında cari açık tahminimizi 20 milyar dolardan 16 milyar dolara (milli gelirin %1,2’si) indirdik. Tahminimiz para politikasında geçmiş sıkılaşma dönemleri ile tutarlı ve 22 milyar dolarlık (milli gelirin %1,7’si) OVP beklentisine kıyasla daha iyimser. Üstelik petrol fiyatları kaynaklı ilave aşağı yönlü risk görüyoruz.
Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist
